واکاوی ماهیت بذل مدت در نکاح موقت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق جامعة المصطفی (ص)، قم، ایران

2 دانشجوی دوره دکتری حقوق خصوصی، مجتمع آموزش عالی علوم انسانی، قم، ایران

3 دانشجوی دوره کارشناسی حقوق، جامعة المصطفی (ص)، قم، ایران

چکیده

ماهیت حقوقی بذل مدت در نکاح موقت چندان هویدا نیست، حال آنکه آثار علمی و عملی متعددی بر آن مترتب می‌شود. لذا ماهیت بذل مدت، به عنوان عملی حقوقی، مسئله‌ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی در خور است. در فقه امامیه و حقوق ایران در عین اتفاق نظر بر عمل حقوقی بودن بذل مدت درباره ماهیتش موضع واحدی وجود ندارد. دیدگاهی، بذل مدت را عقد (هبه، صلح یا صدقه) می‌داند و دیدگاه دیگری آن را ایقاع (ابراء یا صلح ایقاعی) می‌پندارد؛ چون در حقیقت، اسقاط حقی است که زوج نسبت به بقیه مدت معین در ازدواج موقت بر زوجه دارد. این پژوهش در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقهی و حقوقی پس از بیان هر یک از دیدگاه‌های مذکور و بررسی استدلال‌های موجود، آنها را بررسی و نقد کرده و در نهایت از اندیشه ابراء (ایقاع) بودن ماهیت بذل مدت، دفاع کرده، و آن را موافق با منطوق نصوص می‌داند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Nature of Granting Duration in Temporary Marriage

نویسندگان [English]

  • Siyamak ghiyasi 1
  • ghulam sakhi eali zadah 2
  • Mohammad Mostafa danash 3
1 Assistant Professor, Law Department of Al-Mustafa University, Qom, Iran
2 PhD Student in Private Law, Humanities Higher Education Complex, Qom, Iran
3 Bachelor's Student in Law, Al-Mustafa University, Qom, Iran
چکیده [English]

The legal nature of granting duration in temporary marriage is not very clear, while it has many scientific and practical effects. Therefore, the nature of granting duration, as a legal act, is an issue that needs to be investigated until reaching a suitable answer. In Imami jurisprudence and Iranian law, while there is a consensus on the legality of granting duration, there is no common opinion about its nature. One point of view considers the granting duration as a contract (gift, compromise, or charity) and another point of view considers it as a unilateral obligation (waiver or unilateral compromise). This is because, in fact, the termination of the time is the right that the husband has over the wife for the rest of the specified period in the temporary marriage. After explaining each of the mentioned points of view and examining the existing arguments, this research studied and criticized them in the light of describing and analyzing jurisprudential and legal propositions. Finally, it defended the idea that the nature of granting duration is termination and considered it to be consistent with the appearance of the texts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • arriage
  • Temporary Marriage
  • Duration
  • Nature of Granting Duration
قرآن کریم.
ابن فارس، احمد (1404). معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الإعلام الاسلامی، ج5.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر، الطبعة الثالثة.
اسعدی، سید حسن (1387). خانواده و حقوق آن، مشهد: آستان قدس رضوی.
امامی، سید حسن (1387). حقوق مدنی، تهران: اسلامیه، چاپ سیزدهم.
امیدی، بهنام (1398). ماهیت حقوقی و احکام و آثار بذل در فقه اسلامی و حقوق ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و حقوق، گرایش حقوق خصوصی، استاد راهنما: سید مصطفی سعادت مصطفوی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
بحرانی، آل عصفور (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1410). صحیح البخاری، قاهره: لجنة احیاء کتب السنة، ج5.
بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (1413). المقنعة، قم: کنگرهٔ جهانی هزاره شیخ مفید.
جزیری، عبد الرحمن (1419). الفقه علی المذاهب الاربعة و مذهب اهل البیت، بیروت: دار الثقلین.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1376). حقوق خانواده، تهران: گنج دانش، چاپ دوم.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چاپ دوم، ج2.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). دائرة‌المعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران: گنج دانش، چاپ اول.
جلالی، سید مهدی (1389). حقوق خانواده، تهران: خرسندی، ج1.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1416). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملایین.
حافظی، سمیه؛ و دیگران (1400). «بررسی فقهی و حقوقی بذل مهریه در حقوق خانواده»، در: حقوق پژشکی (ویژه نوآوری حقوقی)، دوره 15، ص453-462.
حر عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا). وسائل الشیعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج21.
حسینی سیستانی، سید علی (1417). منهاج الصالحین، قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی، چاب پنجم.
حسینی سیستانی، سید علی (1431). الفتاوی المیسرة، قم: دار الزهرا (س).
حسینی واسطی، محب الدین ابی فیض السید محمد مرتضی (1414). جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر، ج4.
حلی، جعفر بن حسن (1377). شرائع الاسلام، قم: دار التفسیر، ج2.
حلی، حسن بن یوسف (1412). مختلـف الشـیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
حلی، محمد بن حسن بن یوسف (1387). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
خمینی، روح‌الله (1390). تحریر الوسیلة، قم: اسماعیلیان.
خمینی، روح‌الله (1392). رساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملا هاشم خراسانی (نجاة العباد)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خویی، سید ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم، ج2.
دیلمی، حمزة بن عبد العزیز سلار (1404). المراسم العلویة والأحکام النبویة، قم: منشورات الحرمین.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، دمشق: بیروت: دار القلم، الدار الشامیة.
سبحانی، جعفر (1385). «ازدواج موقت در کتاب و سنت»، در: فقه اهل بیت (ع)، س12، ش48، ص57-137.
سبحانی، جعفر (1389). استفتائات، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سبزواری، سید عبد الاعلی (1413). مهذب الاحکام فی بیان حلال والحرام، قم: دار التفسیر، ج25.
شبیری زنجانی، سید موسی؛ سید محمدکاظم بن عبدالعظیم یزدی (1382-1383). نکاح: تقریرات درس آیت‌الله شبیری زنجانی، قم: مؤسسه پژوهشی رأی‌پرداز.
شعیری، محمد بن محمد (بی‌تا). جامع الاخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
شهیدی، مهدی (1399). حقوق مدنی، تهران: مجد، چاپ چهاردهم، ج5.
صاحب بن عباد، ابوالقاسم اسماعیل بن عباد (1414). المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب، ج10.
صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1384). مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان، چاب نهم.
طوسی، محمد بن حسن (1387). کتاب الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول.
عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، چاپ اول، ج5.
فراهیدی، احمد بن محمد (1410). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: منشورات الرضی.
فیض، علی‌رضا (1387). آرای فقهی ملامحسن فیض کاشانی، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
فیومی مقری، احمد بن محمد (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسه دار الهجرة، ج2.
قاروبی، شیخ حسن (1395). النضید: شرح فارسی لمعه، قم: عالمه، چاپ اول.
قاسم‌زاده، سید مرتضی (1389). حقوق مدنی: اصول قراردادها و تعهدات، تهران: دادگستر، چاپ چهاردهم.
قزوینی، سید علاء‌الدین (1382). زواج المتعة فی کتب اهل السنة مع ردع الشبهات، قم: منشور سیدی.
کاتوزیان، ناصر (1382). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: چاپ هشتم.
کاتوزیان، ناصر (1388). دوره حقوق مدنی خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، ج1.
کاتوزیان، ناصر (1393). ایقاع، تهران: میزان، چاپ ششم.
کرکی، علی بن حسین (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری،‌ تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
لطفی، اسدالله (1388). حقوق خانواده، تهران: خرسندی، چاپ اول.
متقی هندی، علی بن حسام الدین (1419). کنز الاعمال فی سنن الاقوال والافعال، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج16.
محقق داماد، مصطفی (1384). بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق داماد، مصطفی (1385). قواعد فقه: بخش مدنی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
معاونت آموزش قوه قضاییه (1384). رویه قضایی ایران در ارتباط با دادگاه‌های خانواده، تهران: جنگل، ج4.
نجفی، محمد حسن (1395). جواهر الکلام، نجف اشرف: دار احیاء التراث العربی، الطبعة السابعة.
نجفی، محمدحسن (1421). جواهر الکلام، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
نوری، میرزاحسین (1318-1320). مستدرک الوسائل، تهران: بی‌نا، چاپ سنگی.
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم (1376). سؤال و جواب، به اهتمام: مصطفی محقق داماد، دستیاران تحقیق: سید محمود مدنی بجستانی، حسن وحدتی شبیری، گردآورنده: رضا استادی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.