جواز بازنمایی رسانه‌ای زنان مجرم: بررسی دیدگاه فقهی آیت‌اللّه سید علی خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مطالعات اسلامی زنان، گرایش حقوق زن در اسلام، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانش‌آموخته سطح سه حوزه علمیه قم و دکتری مدیریت رسانه، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

وقوع جرم در جوامع انکارناپذیر است و راه‌حل قانون‌گذار برای مواجهه با جرایم، وضع قوانین و اعمال برخی مجازات‌ها است. قانون‌گذار به این منظور از فقه و حقوق بسیار استفاده می‌کند. میان مردان و زنان در ارتکاب جرم تفاوت‌هایی وجود دارد. همچنین، با گسترش رسانه با آسیب‌ها و ظرفیت‌های این ابزار روبه‌روییم. در این میان، توجه به قوانین و اِعمالشان در جامعه اسلامی نیز اهمیت دارد. بر اساس مستندات و مبانی فقهی برای برخی از جرایمْ مجازات تشهیر (بازنمایی رسانه‌ای) به عنوان مجازات اصلی یا تکمیلی در نظر گرفته شده است. اِعمال مجازات به عنوان عامل بازدارنده در کنار ضایع‌نکردن حقوق مجرمان، دشواری‌هایی را به وجود می‌آورد. سختی کار آنجا است ‌که تشهیر با جرایم زنان گره می‌خورد، زیرا حساسیت‌های مربوط به زنان بیش از مردان است. هدف این پژوهش بررسی بازنمایی رسانه‌ای زنان مجرم بر اساس آرای رهبر جمهوری اسلامی است. بر این اساس، این پرسش مطرح می‌شود که: آیا اعمال مجازات تشهیر درباره زنان بر اساس دیدگاه فقه، و به‌ویژه سید علی خامنه‌ای، مطلق است؟ در پایان به این نتیجه می‌رسیم که بیشتر فقها و نیز سید علی خامنه‌ای درباره لزوم تشهیر زنان به محدودیت‌هایی قائل‌‌‌‌‌اند. این پژوهش با شیوه اسنادی (کتاب‌خانه‌ای) انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Permissibility of Media Representation of Female Criminals: Examining the Jurisprudential Viewpoint of Ayatollah Sayyed Ali Khamenei

نویسندگان [English]

  • omid tootchifatidehi 1
  • Mohammed Hussain Zarifian Yeghaneh 2
1 Master's Holder in Islamic Women's Studies, Women's Rights in Islam, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Qom Seminary Third Level Graduate and PhD Graduate in Media Management, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The occurrence of crime in society is undeniable and the solution of the legislators is to enact laws and impose some punishments. For this purpose, the legislators use jurisprudence and law a lot. There are differences between men and women in committing crimes. Moreover, with the expansion of the media, we are facing its damages and capacities. In the meantime, it is important to pay attention to the laws and their implementation in Islamic society. According to legal documents and foundations, for some crimes, the punishment of tashhir (media representation) is regarded as the main or supplementary punishment. Applying punishment as a deterrent, besides not losing the rights of criminals, creates difficulties. The problem is when tashhir is tied to women's crimes because their issues are more sensitive than men's. The purpose of this research is to investigate the media representation of female criminals based on the opinions of the leader of the Islamic Republic of Iran. Therefore, the question arises: Is the tashhir punishment for women absolute according to the viewpoint of jurists, especially Sayyed Ali Khamenei? The findings show that most of the jurists as well as Sayyed Ali Khamenei consider limits on women's tashhir. This research has been done with a library method
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media
  • Media Representation
  • Social Networks
  • Women's Crimes
  • Jurisprudence
  • Privacy
قرآن کریم (1380). ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
انصاری، باقر (1396). حقوق رسانه، تهران: سمت، چاپ هفتم.
انصاری، باقر؛ و دیگران (1381). مسئولیت مدنی رسانه‌های همگانی، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ریاست جمهوری، چاپ اول.
اوصالی، عسگر (1389). مسئولیت کیفری ناشی از جرایم قابل ارتکاب توسط رسانه‌های همگانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حسن عالی‌پور، تهران: دانشگاه آزاد واحد تهران‌مرکز.
بارکر، کریس (1396). مطالعات فرهنگی؛ نظریه و عملکرد، ترجمه: مهدی فرجی و نفیسه محمدی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
بولک، برنار (1391). کیفرشناسی، ترجمه: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: مجد، چاپ هشتم.
پویا، علی‌رضا (1391). خبر و خبررسانی در قرآن کریم، تهران: دانشکده صدا و سیما، چاپ دوم.
توکل‌پور، محمدهادی (1390). مسئولیت کیفری ناشی از جرایم مربوط به رسانه‌های دیداری و شنیداری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حسین آقایی‌نیا، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
جربانی، حمید (1389). «بررسی آماری جرایم زنان ایران؛ با تأکید بر محکومیت به حبس»، در: مجله حقوقی دادگستری، س74، ش72، ص91-117.
جمعی از نویسندگان (1426). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل ‌بیت (ع)، زیر نظر: سید محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی، ج1.
حسینی اسفیدجانی، سید بشیر (1393). حقوق مخاطب در رسانه‌های جمعی ایران، انگلیس و امریکا، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ دوم.
خامنه‌ای، سید علی (1380). «بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در خطبه های نماز عید سعید فطر»، (25/05/1399)، در: www.leader.ir/fa/speech/2212
خامنه‌ای، سید علی (1382). «بیانات در جلسهٔ پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی 22/02/1382»، (15/05/1399)، https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3177
خامنه‌ای، سید علی (1388). رساله اجوبة الاستفتائات، ترجمه: احمدرضا حسینی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
خامنه‌ای، سید علی (1390). «بیانات در سومین نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع زن و خانواده 14/10/1390»، (16/10/1399)، در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=18453
خامنه‌ای، سید علی (1390). «سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با دانشجویان، 19/05/1390، دفتر
 
حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای»، (18/05/1399)، در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=16912
خامنه‌ای، سید علی (1394). «حکم انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی»، در: farsi.khamenei.ir/message-content?id=30658
خامنه‌ای، سید علی (1397). «نامه رئیس قوه قضاییه به رهبر انقلاب برای اقدامات ویژه در برخورد با اخلالگران اقتصادی»، (25/10/1399)، در: https://farsi.khamenei.ir/print-content?id=40240 
خامنه‌ای، سیدعلی (1389). «اجوبه الاستفتائات، بخش: تجسس، خبرچینی و افشای اسرار، (25/05/1399)، www.leader.ir/fa/book/2/1?sn=4565 
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
رزمان، علی (1396). رسیدگی‌های جزایی در نظام رسانه‌ای‌شدن، تهران: قانون‌یار، چاپ اول.
رضا اوغلی جیدرقی، سمیه (1393). «اصل قانونی‌بودن جرایم و مجازات‌ها در فقه و حقوق جزای ایران»، در: اولین کنگره ملی تفکر و پژوهش دینی.
سیاح طاهری، محمدحسین؛ و دیگران (1395). حقیقت مجازی، تهران: مرکز ملی فضای مجازی.
طبسی، نجم‌الدین (1391). النفی والتغریب فی مصادر التشریع الاسلامی، قم: بوستان کتاب.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1400). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی.
غلامی، علی؛ مجتهدی، محمدحسین؛ طهماسبی، محمدحسن (1397). «مجازت تشهیر در تعزیرات»، در: مجله حقوقی دادگستری، س‌27، ش104، ص153-174.
فخار طوسی، جواد (1385). پژوهش فقهی در خبر و خبرگزاری، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
فرجی‌ها، محمد (1385). «بازتاب رسانه‌ای جرم»، در: رفاه اجتماعی، ش22، ص57-86.
فیاض کابلی، محمداسحاق (1426). رساله توضیح المسائل، قم: مجلسی.
کاری، پیتر؛ ساندرز، جو (1386). حقوق رسانه، ترجمه: حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: میزان، چاپ اول.
لافی، دن (1396). موضوعات کلیدی در نظریه رسانه‌ها، ترجمه: یونس نوربخش، تهران: علمی و فرهنگی.
محدثی، زهرا؛ سلطانی، عباس‌علی (1396). «نگرشی بر مجازات تشهیر در فقه شیعه با نگاهی به قوانین موضوعه ایران»، در: پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره 13، ش49، ص74-89.
مغنیه، محمدجواد (1421). فقه الإمام الصادق (ع)، قم: مؤسسه انصاریان.
مقیمی حاجی‌، ابوالقاسم (1386). «فلسفه مجازات در اسلام (2)»، در: فقه اهل‌ بیت (ع)، س13، ش52، ص71-105.
موسوی خمینی، روح‌الله (1392). ترجمه تحریرالوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خمینی، روح‌الله (1425). ترجمه تحریرالوسیلة، ترجمه: علی اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
میرخلیلی، سید محمود؛ عزیزی، سمیه (1398). «بررسی آثار بازنمایی جرم در اخبار و گزارش‌های رسانه‌ای با تأکید بر پیش‌گیری از جرم»، در: رهیافت پیش‌گیری، ش3، ص69-88.
نجفی، محمدحسن (1404). جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء الثراث العربی.
نوربخش، افروز (1386). «بررسی عوامل مؤثر بر تحول جرایم زنان در ایران»، در: اصلاح و تربیت، ش69، ص53-55.
James A. H.; Murray, Henry Bradley; Craigie, William A.; Onions, C. T. (1989). A New English Dictionary on Historical Principles, Oxford: Oxford University Press.
https://farsi.khamenei.ir
https://pjorm.mashhad.ir
 
قرآن کریم (1380). ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
انصاری، باقر (1396). حقوق رسانه، تهران: سمت، چاپ هفتم.
انصاری، باقر؛ و دیگران (1381). مسئولیت مدنی رسانه‌های همگانی، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ریاست جمهوری، چاپ اول.
اوصالی، عسگر (1389). مسئولیت کیفری ناشی از جرایم قابل ارتکاب توسط رسانه‌های همگانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حسن عالی‌پور، تهران: دانشگاه آزاد واحد تهران‌مرکز.
بارکر، کریس (1396). مطالعات فرهنگی؛ نظریه و عملکرد، ترجمه: مهدی فرجی و نفیسه محمدی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
بولک، برنار (1391). کیفرشناسی، ترجمه: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: مجد، چاپ هشتم.
پویا، علی‌رضا (1391). خبر و خبررسانی در قرآن کریم، تهران: دانشکده صدا و سیما، چاپ دوم.
توکل‌پور، محمدهادی (1390). مسئولیت کیفری ناشی از جرایم مربوط به رسانه‌های دیداری و شنیداری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حسین آقایی‌نیا، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
جربانی، حمید (1389). «بررسی آماری جرایم زنان ایران؛ با تأکید بر محکومیت به حبس»، در: مجله حقوقی دادگستری، س74، ش72، ص91-117.
جمعی از نویسندگان (1426). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل ‌بیت (ع)، زیر نظر: سید محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی، ج1.
حسینی اسفیدجانی، سید بشیر (1393). حقوق مخاطب در رسانه‌های جمعی ایران، انگلیس و امریکا، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ دوم.
خامنه‌ای، سید علی (1380). «بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در خطبه های نماز عید سعید فطر»، (25/05/1399)، در: www.leader.ir/fa/speech/2212
خامنه‌ای، سید علی (1382). «بیانات در جلسهٔ پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی 22/02/1382»، (15/05/1399)، https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3177
خامنه‌ای، سید علی (1388). رساله اجوبة الاستفتائات، ترجمه: احمدرضا حسینی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
خامنه‌ای، سید علی (1390). «بیانات در سومین نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع زن و خانواده 14/10/1390»، (16/10/1399)، در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=18453
خامنه‌ای، سید علی (1390). «سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با دانشجویان، 19/05/1390، دفتر
 
حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای»، (18/05/1399)، در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=16912
خامنه‌ای، سید علی (1394). «حکم انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی»، در: farsi.khamenei.ir/message-content?id=30658
خامنه‌ای، سید علی (1397). «نامه رئیس قوه قضاییه به رهبر انقلاب برای اقدامات ویژه در برخورد با اخلالگران اقتصادی»، (25/10/1399)، در: https://farsi.khamenei.ir/print-content?id=40240 
خامنه‌ای، سیدعلی (1389). «اجوبه الاستفتائات، بخش: تجسس، خبرچینی و افشای اسرار، (25/05/1399)، www.leader.ir/fa/book/2/1?sn=4565 
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
رزمان، علی (1396). رسیدگی‌های جزایی در نظام رسانه‌ای‌شدن، تهران: قانون‌یار، چاپ اول.
رضا اوغلی جیدرقی، سمیه (1393). «اصل قانونی‌بودن جرایم و مجازات‌ها در فقه و حقوق جزای ایران»، در: اولین کنگره ملی تفکر و پژوهش دینی.
سیاح طاهری، محمدحسین؛ و دیگران (1395). حقیقت مجازی، تهران: مرکز ملی فضای مجازی.
طبسی، نجم‌الدین (1391). النفی والتغریب فی مصادر التشریع الاسلامی، قم: بوستان کتاب.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1400). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی.
غلامی، علی؛ مجتهدی، محمدحسین؛ طهماسبی، محمدحسن (1397). «مجازت تشهیر در تعزیرات»، در: مجله حقوقی دادگستری، س‌27، ش104، ص153-174.
فخار طوسی، جواد (1385). پژوهش فقهی در خبر و خبرگزاری، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
فرجی‌ها، محمد (1385). «بازتاب رسانه‌ای جرم»، در: رفاه اجتماعی، ش22، ص57-86.
فیاض کابلی، محمداسحاق (1426). رساله توضیح المسائل، قم: مجلسی.
کاری، پیتر؛ ساندرز، جو (1386). حقوق رسانه، ترجمه: حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: میزان، چاپ اول.
لافی، دن (1396). موضوعات کلیدی در نظریه رسانه‌ها، ترجمه: یونس نوربخش، تهران: علمی و فرهنگی.
محدثی، زهرا؛ سلطانی، عباس‌علی (1396). «نگرشی بر مجازات تشهیر در فقه شیعه با نگاهی به قوانین موضوعه ایران»، در: پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره 13، ش49، ص74-89.
مغنیه، محمدجواد (1421). فقه الإمام الصادق (ع)، قم: مؤسسه انصاریان.
مقیمی حاجی‌، ابوالقاسم (1386). «فلسفه مجازات در اسلام (2)»، در: فقه اهل‌ بیت (ع)، س13، ش52، ص71-105.
موسوی خمینی، روح‌الله (1392). ترجمه تحریرالوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خمینی، روح‌الله (1425). ترجمه تحریرالوسیلة، ترجمه: علی اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
میرخلیلی، سید محمود؛ عزیزی، سمیه (1398). «بررسی آثار بازنمایی جرم در اخبار و گزارش‌های رسانه‌ای با تأکید بر پیش‌گیری از جرم»، در: رهیافت پیش‌گیری، ش3، ص69-88.
نجفی، محمدحسن (1404). جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء الثراث العربی.
نوربخش، افروز (1386). «بررسی عوامل مؤثر بر تحول جرایم زنان در ایران»، در: اصلاح و تربیت، ش69، ص53-55.
James A. H.; Murray, Henry Bradley; Craigie, William A.; Onions, C. T. (1989). A New English Dictionary on Historical Principles, Oxford: Oxford University Press.
https://farsi.khamenei.ir
https://pjorm.mashhad.ir