روایت زنان از دشواری‌های پیش روی مطالبهٔ قانونی حقوق خانوادگی خود

براتی, اقدس; زارعان, منصوره; روشنی, شهره

روایت زنان از دشواری‌های پیش روی مطالبهٔ قانونی حقوق خانوادگی خود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری حقوق زن در اسلام، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

² استادیار گروه مطالعات علوم اجتماعی و توسعه، پژوهشکده زنان، دانشگاه الزهرا ، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر مطالعهٔ دشواری‌های پیش روی زنان در مطالبهٔ حقوق خانوادگی‌شان از طریق قانون است. پژوهش با روش کیفی انجام شده است. داده‌ها با مصاحبهٔ نیمه‌ساختاریافته با 21 نفر از زنانی جمع‌آوری شده که تجربهٔ ازدواج و زندگی زناشویی داشته‌اند و به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند، و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای کیفی تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش، دشواری‌های قانونی مطالبهٔ حقوق خانوادگی زنان در چهار مقولهٔ دشواری‌های استفاده از شروط ضمن عقد، حاکمیّت نگاه مردانه در تدوین و اجرای قوانین، ناکارآمدی قوانین خانواده و تعارض مطالبهٔ قانونی حقوق با تداوم زندگی مسالمت‌آمیز، گنجانده شده است. بر این اساس، با وجود آگاهی زنان از بسیاری از حقوق خانوادگی خود، نگرش‌ها و کنش‌های نادرست نهادینه‌شده ناشی از اوضاع و احوال فرهنگی جامعه، خلأهای قانونی و امکان تخطّی و سرپیچی از تعهدات قانونی، نقش مهمی در بهره‌مندنشدن زنان از حقوق خانوادگی‌شان دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Women's Account of the Difficulties of Legally Claiming Their Family Rights

نویسندگان [English]

Aqdas Barati ¹
Mansoureh Zarean ²
Shohreh Rowshani ²

¹ PhD Student in Women's Rights in Islam, University of Religions and Denominations, Qom, Iran

² Assistant Professor, Department of Social Science and Development Studies, Research Institute of Women, Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of this paper is to study the difficulties faced by women in claiming their family rights through law. The research has been done by qualitative method. Data were collected through semi-structured interviews with 21 women who had experience of marriage and marital life and were selected by purposive sampling. Data were analyzed using qualitative content analysis technique. According to the research findings, the legal difficulties of claiming women's family rights are included in four categories: the difficulties of using the terms of marriage contract, the dominance of the male view in drafting and enforcing laws, the inefficiency of family laws and the conflict between legal demands for rights with the continuation of a peaceful life. Accordingly, despite women's awareness of many of their family rights, mis-institutionalized attitudes and actions resulting from the cultural context of society, legal gaps, and the possibility of violating legal obligations play an important role in women not enjoying their rights.

کلیدواژه‌ها [English]

Women
Family Law
Legal Claim

مراجع

آبادیان، حسین؛ صفری، زهره (1393). «مطالبات اجتماعی و فرهنگی زنان در دوره مشروطه تا سلطنت رضاشاه»، در: جستارهای تاریخی، ش۲، ص۱-۱۹.

تبریزی، منصوره (1393). «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکرد قیاسی و استقرایی»، در: علوم اجتماعی، ش۶۴، ص۱۰۵-۱۳۸.

حاجی‌پور، مرتضی (1383). «اختیار زوجه و ابهام در مفهوم عسر و حرج»، در: پژوهش زنان، ش۲، ص۱۶۷-۱۷۲.

حکمت‌نیا، محمود (1390). فلسفه حقوق زن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

خدادادپور، منیره؛ دیلمی، احمد (1388). «سوء‌استفاده از حق طلاق و راهکارهای قانونی مقابله با آن»، در: خانواده‌پژوهی، ش۱۷، ص۷۳-۹۲.

رحیمی سجاسی، مریم؛ و دیگران (1399). «نقض حقوق زن در نقش همسری: مواجهه واقع‌گرایانه زنان با مسئله تضییع حقوق خود»، در: پژوهش‌نامه زنان، ش3، ص۱۱۱-۱۳۹.

روشنی، شهره؛ غروی نائینی، نهله؛ باستانی، سوسن (1399). «روایت زنان از موانع آرامش در زندگی زناشویی»، در: مطالعات زن و خانواده، ش۳، ص۲۹-۷۴.

ریتزر، جورج (1393). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: علمی، چاپ نوزدهم.

زرندی، مرجان؛ هاشمیان فرد، علی؛ کیان‌پور، مسعود (1396). «زنان و برساخت اجتماعی تعهد زناشویی»، در: راهبرد فرهنگ، ش۳۸، ص۱۲۷-۱۶۲.

سفیری، خدیجه؛ میرازمحمدی، حدیث (1394). «بررسی ارتباط هویت جنسیتی زنان متأهل با نگرش آنها به حقوق زوجین»، در: پژوهش‌نامه زنان، ش۳، ص۱۰۳-۱۲۴.

شادی‌طلب، ژاله (1380). «زنان ایران: مطالبات و انتظارات»، در: نامه علوم اجتماعی، ش۱۸، ص۳۱-۶۲.

شنهاو، شارن (1399). «قوانین دین، حقوق خانواده و حقوق بشر زنان»، در: حقوق بشر، ش۲۹، ص۱۲۷-۱۴۳.

صانعی، پرویز (1381). حقوق و اجتماع: رابطه حقوق با عوامل اجتماعی و روانی، تهران: طرح نو.

طباطبایی، سید علی (1418). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم: مؤسسة آل البیت b.

کاتوزیان، ناصر (1380). فلسفه حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم، ج1.

گیدنز، آنتونی؛ بردسال، کارن (1389). جامعه‌شناسی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نی.

محمّدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش: مراحل و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی، تهران: جامعه‌شناسان، چاپ دوم، ج2.

موسوی خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). منهاج السعادة، بی‌جا: مؤسسة الخویی الاسلامیة، ج2.

میرحسینی، بیدا؛ آقاجانی، حسین؛ حبیب‌پور، کرم (1398). «مطالبات اجتماعی زنان و رابطه سرمایه اجتماعی و سبک زندگی با آنها (مورد مطالعه: زنان شهر قزوین)»، در: مطالعات زن و خانواده، ش۱، ص۷۳-۹۵.

نجفی جواهری، محمد حسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة السابعة، ج22.

همتی، رضا؛ مکتوبیان، مریم (1392). «بررسی وضعیت نابرابری جنسیتی در میان کشورهای منتخب خاورمیانه با تأکید بر جایگاه ایران»، در: پژوهش‌نامه زنان، ش۲، ص۱۱۵-۱۴۲.

Karami, A. (2011). “The Survey of the Relationship between Life General Health and Adjustment”, in: Counts Cult Psychother, 4: 73-90.

Le Baron, A. B.; Kelley, H. H.; Carroll, J. S. (2018). “Money over Marriage: Marriage Importance as a Mediator between Materialism and Marital Satisfaction”, in: Journal of Family and Economic Issues, 39 (2): 337-347.

www.imam-khomeini.ir