واکاوی مفهوم «حقوق نَرم» و جریان آن در نظام حقوقی خانواده از نگاه دینی

موسوی, سید موسی; حبیبی‌تبار, جواد; حکمت نیا, محمود; فتاحی, محسن

واکاوی مفهوم «حقوق نَرم» و جریان آن در نظام حقوقی خانواده از نگاه دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری مطالعات زنان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

² دانشیار گروه فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

³ استاد گروه فقه و حقوق، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

⁴ استادیار دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

مفهوم «حقوق نَرم» از آغاز با دشواری‌هایی مواجه بوده و دیدگاه‌های متفاوتی درباره آن مطرح ‌شده است. برخی، حقوق نرم را به دلیل نداشتن خصیصه الزامِ دولت، از مفاهیم حقوقی به شمار نمی‌آورند؛ در مقابل، برخی دیگر معتقدند این مفهوم با وجود نداشتن ضمانت اجرای کیفری، از مفاهیم حقوقی است که به ‌جای الزام دولت، التزام داوطلبانه در آن مطرح است؛ برخی نیز حقوق نرم را به سبب داشتن قید التزام، همسان با اخلاق پنداشته‌اند. این پژوهش با روش توصیفی‌تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که: «حقوق نَرم» چه مفهومی دارد و جریان آن در نظام حقوقی خانواده از نگاه دینی چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش، ضمن تبیین مفهوم «حقوق نَرم»، رابطه مفهومی آن با حقوق سخت و اخلاق را بررسی کرده‌ایم و پس از دست‌یابی به این نکته که «حقوق نرم»، مفهوم حقوقی دارد و با حقوق سخت و اخلاق متفاوت است، جریان حقوق نَرم در خانواده را با نگاهی دینی تحلیل کرده‌ایم. بدین‌ترتیب نشان داده‌ایم که، از نگاه دینی، نه‌تنها حقوق نرم در نظام حقوق خانواده، قابلیت جریان دارد، بلکه با توجه به پاسخ‌گونبودن حقوق سخت در نظام حقوقی خانواده و همچنین فراگیرنبودن اخلاق در تنظیم روابط خانوادگی، اصل در نظام حقوق خانواده بر نَرم‌بودن حقوق و قوانین است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Concept of "Soft Law" and Its Application in the Family Legal System from a Religious Perspective

نویسندگان [English]

Seyyed Musa Musawi ¹
javad habibitabar ²
Mahmooud Hekmatnia ³
Muḥsin Fattāḥī ⁴

¹ PhD Student in Women's Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran

² Associate Professor, Department of Jurisprudence and Judicial Law, Al-Mustafa International University, Qom, Iran

³ Professor, Department of Jurisprudence and Law, Research Institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran

⁴ Assistant Professor, Faculty of Women and Family, University of Religions and Denominations, Qom, Iran

چکیده [English]

The concept of "soft law" has faced difficulties from the beginning and different views have been expressed about it. Some do not consider "soft law" as a legal concept because it does not have the nature of a government obligation. On the other hand, others believe that this concept, despite not having a guarantee of criminal execution, is one of the legal concepts in which voluntary obligation is introduced instead of government obligation. Some have equated soft law with morality because of its binding nature. Using descriptive-analytical method, this research seeks to answer the question: what is the meaning of "soft law" and how does it flow in the family legal system from a religious point of view? To answer this question, while explaining the concept of soft law, we examined its conceptual relationship with hard law and morality, and after reaching the point that soft law has a legal meaning and is different from hard law and morality, we analyzed the application of soft law in the family from a religious perspective. Hence, we have shown that, from a religious point of view, not only "soft law" can be applied in the family law system, but also due to the unresponsiveness of hard law in the family law system and the lack of ethics in family relations, the basic principle in family law system is the softness of rights and laws.

کلیدواژه‌ها [English]

Law
Family
Hard Law
Soft Law
Ethics

مراجع

قرآن کریم (1373). ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، قم: دار القرآن الکریم.

ابن اشعث، محمد بن محمد (بی‌تا). الجعفریات: الأشعثیات، تهران: مکتبة النینوی الحدیثة.

تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد (1410). غرر الحکم و درر الکلم، قم: دار الکتاب الاسلامی.

جعفری، محمدتقی (1378). فلسفه دین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

جوادی آملی، عبدالله (1387). تسنیم، قم: اسراء.

حبیب‌زاده، توکل؛ محمدصالح عطّار (1391). «ارزیابی مفهومی حقوق نَرم در نظام منابع حقوق بین‌الملل»، در: پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره 16، ش2، ص1-22.

حکمت‌نیا، محمود (1390). فلسفه نظام حقوق زن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

دانش‌پژوه، مصطفی (1395). مبانی اندیشه اسلامی (5): فلسفه حقوق، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

شیروی، عبدالحسین؛ وکیلی مقدم، محمدحسین (1394). «حقوق نرم»، در: حقوق تطبیقی، دوره 6، ش1، ص251-276.

طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع‌ البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.

عابدیان، میرحسین؛ احمدی، منا (1391). «مفهوم حقوق نَرم و مزایای آن در نظام حقوق تجارت بین‌الملل»، در: تحقیقات حقوقی، دوره 15، ش60، ص119-171.

کاتوزیان، ناصر (1377). فلسفه حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.

کاتوزیان، ناصر (1386). «اخلاق و حقوق»، در: اخلاق در علوم و فناوری، ش1 و 2، ص85-88.

کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

گندم‌کار، رضاحسین (1386). «مبنا و هدف حقوق»، در: پژوهش‌های فلسفی‌کلامی، ش33، ص147-174.

مصباح یزدی، محمدتقی (1381). دروس فلسفه اخلاق، تهران: اطلاعات.

مطهری، مرتضی (1392). فلسفه اخلاق، تهران: صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

هداوند، مهدی؛ سیف‌اللهی، آرمان (1388). «جایگاه حقوق نَرم در توسعه حقوق بین‌الملل»، در: راهبرد، ش50، ص131-148.

Abbott, K.; Snidal, D. (2000). Hard and Soft Law in International Governance, International Organization.

Crawford, J.; Pellet, A.; Olleson, S. (2010). The Law of International Responsibility, Oxford: Oxford University Press.

Dupuy, P. (1991). "Soft Law: the International Law of the Environment", in: International Law of the Environment, vol. 12, pp. 420-435.

Shelton D. (2006). "International Law and Relative Normativity", in: Evans, Malcolm David, International Law, Oxford: Oxford University Press.

Shelton, D. (1997). "Compliance with International Human Rights Soft Law", in: Weiss, Edith Brown, International Compliance with Nonbinding Accords, Washington, DC: American Society of International Law.

Shelton, D. (2008). Soft Law: Handbook of International Law, Routledge Press, The George Washington University Law School.

Trubek, D. M.; Cottrell, P.; Nance, M. (2005). Soft Law, Hard Law and European Integration: Toward a Theory of Hybridity, University of Wisconsin-Madison.

Weil, P. (1983). Towards Relative Normativity in International Law, AJIL.