«تابعیت و جنسیت» تأملی در نگاه جنسیتی به تابعیت فرزندان در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

تفاوت نقش نسب پدری و مادری در اعطای تابعیت ایرانی «تولدی» و «تبعی» به فرزندان در قوانین تابعیت ایران سبب شده کسانی که مسائل حقوقی را بیشتر از منظر جنسیتی می‌نگرند، قانون تابعیت ایران را به طور کلی، یا دست‌کم در موارد مذکور، به تبعیض جنسیتی متهم و محکوم سازند و با جهت‌گیری تساوی‌گرایانه (بیشتر فمینیستی)، خواستار اصلاح قوانین موجود شوند. این مقاله با تحلیل منطقی مواد قانونی مربوط و تأمل در دیدگاه فوق، به این نتیجه می‌رسد که 1. نظام قانونی تابعیت ایران بر تفاوت استوار نیست و در بسیاری از موارد تساوی حاکم است. 2. در موارد اختلاف و تفاوت، از جمله در موارد مذکور، تفاوت صبغه و ماهیت جنسیتی ندارد. 3. تفاوت‌های مذکور پشتوانه منطقی و قانع‌کننده‌ای ندارند، بنابراین اصلاح قانون با استفاده از راه‌حل‌های منطقی ـ حقوقی ضروری به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Nationality and Gender: A Gender-Based Perspective on the Children''''''''''''''''s Nationality in the Iranian Laws

نویسنده [English]

  • Mostafa danesh pajooh
Academic staff of Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

The difference between the patrilineal and matrilineal roles in terms of granting the
Iranian nationality by birth and subordinate nationality to the children in the Iranian
nationality laws has led those whose perspective on the legal issues is a genderbased view to condemn the Iranian nationality laws to the gender discrimination, as
a whole, or at least, in the mentioned cases and they are seeking a modification of
the current laws with an equality-based orientation (often feminist orientation). After
a logical analysis of related logical materials and thinking of mentioned perspective,
this article concludes: First, the legal system of Iranian nationality is not based on
the difference and in many cases, it is based on the equality; second, in the cases of
difference, such as mentioned cases, the difference does not have a gender nature;
third, the mentioned differences are not based on logical and convincing
foundations, so it is important to modify the laws by logical-legal solutions
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Truth of Nationality
  • Nationality and Gender
  • Gender Equality in Nationality
  • Gender Inequality in Nationality
آل‌کجباف، حسین (1393ش)، تابعیت در ایران و سایر کشورها، تهران: انتشارات جنگل، چاپ دوم.
ابراهیمی، سید نصرالله (1386ش)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: سمت، چاپ دوم.
ابن‌قیم، محمد بن‌ابی‌بکر، (1988م)، احکام اهل الذمه، بیروت: دارالعلم للملایین، چاپ دوم.
ارفع‌نیا، بهشید (1369ش)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: انتشارات آگاه، چاپ اول.
ارفع‌نیا، بهشید (1386ش)، «تابعیت اطفال متولد در ایران از مادران ایرانی»، مجموعه مقالات همایش حقوق کودک، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
حقیقت‌طلب، پیمان (1397ش) «فقط ایران و شش کشور راه خود را می‌روند»، زنان امروز، فروردین و اردیبهشت، سال پنجم، ش 32، ص24ـ26.
محقق حلی، نجم‌الدین ابوالقاسم (1410ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، در الینابیع الفقهیه، ج9.
محقق حلی، نجم‌الدین ابوالقاسم (1410ق)، مختصر النافع، در الینابیع الفقهیه، ج9.
هذلی حلی، یحیی بن سعید (1410ق)، الجامع للشرایع، در الینابیع الفقهیه، ج9.
علامه حلی، حسن بن‌یوسف (1410)، قواعد الاحکام، در الینابیع الفقهیه، ج9.
دادخواه، محمدعلی (1396ش)، «نگاهی حقوقی به تابعیت مادری»، چشم‌انداز ایران، ش105، شهریور و مهر، ص128ـ130.
دانش‌پژوه، مصطفی (1381ش) اسلام و حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات مزارت امور خارجه و پژو هشکده حوزه و دانشگاه.
دانش‌پژوه، مصطفی (1396ش)، فلسفه حقوق، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
سلجوقی، محمود (1380)، بایسته‌های حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
سلجوقی، محمود (1386ش) حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ پنجم.
شیخ‌الاسلامی، سید محسن (1384ش) حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ اول.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1409ق)، العروه الوثقی، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمد بن‌حسن (1378ق)، المبسوط فی الفقه الامامیه، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه.
طوسی، محمد بن‌حسن (1410ق)، النهایه، در الینابع الفقهیه، ج9.
عامری، جواد (1362ش)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: مؤسسه انتشارات آگاه، چاپ دوم.
علی‌لو، کریم (1397ش) «ما دیده نمی‌شویم (اعطای تابعیت، آری یا نه؟)»، زنان امروز، فروردین و اردیبهشت، ص20ـ23.
غایب، فریده (1397ش)، «زنان بی‌هویت، فرزندان بی نام و نشان» (گفت‌وگو با دکتر بهشید ارفع‌نیا)، زنان امروز، فروردین و اردیبهشت، ص30ـ32.
قافی، حسین و شریعتی، سعید (1390ش)، اصول فقه کاربردی، تهران: سمت و انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
قربان‌نیا، ناصر (1384ش)، بازپژوهی حقوق زن، تهران: انتشارات روز نو، چاپ اول.
قربان‌نیا، ناصر (1387ش)، «تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی»، نامه مفید یا حقوق تطبیقی، شماره 70، ص12ـ38.
الماسی، نجادعلی و مسعود، همت (1390ش)، «مبانی کلاسیک و فمینیسم در مقوله تغییر تابعیت ناشی از نکاح»، نشریه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری (دانشنامه حقوق و سیاست)، پاییز و زمستان، شماره 16، ص87ـ107.
محقق داماد، سید مصطفی (1387ش)، مباحثی از اصول فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ پانزدهم.
مدنی، سید جلال‌الدین (1369ش)، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: پایدار، چاپ اول.
مروارید، علی‌اصغر (1410ق)، الینابیع الفقهیه، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه، الطبعه الاولی.
موسوی، سمیه (1397ش)، «از اینجا مانده و از آن جا رانده»، زنان امروز، فروردین و اردیبهشت، ص27ـ29.
میرزاده، احسان (1397ش)، «خیلی دور، خیلی نزدیک (لایحه اصلاح قانون تابعیت)»، مجله زنان امروز، فروردین و اردیبهشت، ص16ـ19.
نجفی، محمدحسن (1394ق)، جواهر الکلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه، الطبعه السادسه.
نصیری، محمد (1372ش) حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: مؤسسه انتشارات آگاه، چاپ اول (ویرایش دوم).
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون مدنی ایران.