مقابله با روند عرفی‌شدن در ایران با تأکید بر ظرفیت‌های نهاد خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

عرفی‌شدن از مسائل بنیادی جوامع معاصر، از جمله ایران است، که توجه و اهتمام شمار چشم­گیری از جامعه‌شناسان دین را به خود معطوف کرده است. با این حال، رویکردها به این مسئله عموماً توصیفی و تبیینی‌اند و به‌سختی می‌توان آثاری با رویکرد مداخله‌ای در این زمینه شناسایی کرد. این مقاله با رویکردی مداخله‌ای و با توجه به مبانی و مهارت‌های سیاست‌گذاری کوشیده است ظرفیت‌های نهاد خانواده در مقابله با روند عرفی‌شدن در ایران را تحلیل کند. بدین‌منظور بر اساس مقارنه‌ای بین عوامل عرفی‌شدن و کارکردهای خانواده و پس از تعیین اهداف شش‌گانه گسترش و تحکیم سنّت ازدواج در جامعه، بهبود روابط جنسی همسران، بهبود روابط عاطفی همسران، توانمندسازی خانواده برای ایفای کارکرد حمایتی خود، اصلاح الگوی فرهنگ‌پذیری در خانواده و کارآمدترشدن سازوکارهای نظارتی خانواده، بررسی راهکارهای سیاستی مقابله با عرفی‌شدن در ضمن هفت محور آموزش، مشاوره، درمان، حمایت، فرهنگ‌سازی، قانون‌گذاری و نظارت صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Counteracting the process of secularization in Iran Emphasizing the capacities of the family institution

نویسنده [English]

  • Hossein Bostan
Member of faculty, Department of Sociology, Department of Research and University,
چکیده [English]

The issue of secularization is one of the most important issues of contemporary societies, including the Iranian community, which has attracted considerable attention from sociologists of religion. However, approaches to this issue are generally descriptive and explanatory approaches, and hardly any interventional ones can be identified in this field. This article, with an interventional approach and with regard to the foundations and skills of policy-making, has attempted to analyze the capacities of the family institution in counteracting the process of secularization in Iran. To this end, based on a comparison between the factors of secularization and family functions and after determining the six goals of expansion and consolidation of the marriage tradition in society, improving the sexual relations of the spouses, improving the spouses' emotional relationships, empowering the families to fulfil their supporting functions, reforming the culturalization model in the family and becoming more effective the controlling mechanisms of the family, this paper discusses the policy strategies to counteract secularization through the seven parts of education, counseling, treatment, support, culture creation, legislation and supervision.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family
  • Secularization
  • Desecularization
  • Family Functions
  • Secularization in Iran

منابع

قرآن کریم.
«ازدواج آسان؛ کلید فراموش‌شده تشکیل خانواده» (7/7/1393). در:
http://www.hamshahrionline.ir/print/273387/Society/socialnews?model=WebUI.Models.Details.DetailsPageViewModel
«جملات غیرعلمی حجةالاسلام حسین دهنوی در زمینه سکسولوژی»، (Jan 5, 2015)، در:
https://forum.hammihan.com/thread165135.html
«چین می‌گوید محدودیت پخش برنامه‌های ماهواره‌ای موفق بوده است»، (Jan 5, 2012). در:
http://fa.euronews.com/2012/01/05/china-curbs-racy-entertainment
«روحانی در ساری: مردم در روز جمعه تصمیم بزرگ خود را بگیرند» (25/2/1396). در:
http://mazandaran.farsnews.com/news/13960225001580
«فیاض: روان‌شناسان توصیه به طلاق می‌کنند!/ مظاهری: آمار نشان داده مشاوره به کاهش طلاق منجر شده است» (30/7/1395). در:
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950730000207
«مداخله دولت در نهاد خانواده چگونه صورت گیرد؟» (3/2/1393). در: http://mehrkhane.com/fa/news/10846
«نظارت بر فضای مجازی در کشورهای مختلف جهان» (2/3/1396). در: http://www.iribnews.ir/fa/news/1642824
بروجردی، لیلی، ویژه، محمدرضا (1394ش)، «وضعیت نهاد خانواده در روند توسعه‌یافتگی کشور ترکیه»، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، س7، ش3، ص97-122.
بستان نجفی، حسین (1388ش)، اسلام و تفاوت‌های جنسیتی در نهادهای اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دفتر امور بانوان وزارت کشور.
بستان نجفی، حسین (1390ش الف)، جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان نجفی، حسین (1390ش ب)، گامی به سوی علم دینی (2): روش بهره‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حر عاملی، محمد بن الحسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
خامنه‌ای، سید علی (1420ق)، أجوبة الاستفتاءات، بیروت: الدار الاسلامیة.‌
دابلر، کارل (1390ش)، «به سمت رویکردی جامع از فرآیندهای مرتبط با مفهوم توصیفی عرفی‌شدن»، ترجمه: مهدی حیدری، تأملات جامعه‌شناختی درباره عرفی‌شدن: نظریه‌های عرفی‌شدن از فراز تا فرود، به کوشش: ابراهیم حاجیانی، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
دوئل، کریستوفر (1394ش)، بازگشت غرب به عفاف: بر اساس پژوهش مؤسسه رشد جوانان امریکا، ترجمه: محمد زارعی توپ‌خانه و عباس‌علی هراتیان، کرج: تلاوت آرامش.
رستگار خالد، امیر (1392ش)، «سرمایه اجتماعی خانواده و دینداری جوانان»، تحقیقات فرهنگی ایران، دوره ششم، ش3، ص55-86.
سراج‌زاده، حسین (1383ش)، چالش‌های دین و مدرنیته: مباحثی جامعه‌شناختی در دینداری و سکولارشدن، تهران: طرح نو.
سفیری، خدیجه، غفوری، معصومه (1388ش)، «بررسی هویت دینی و ملی جوانان شهر تهران با تأکید بر تأثیر خانواده»، در: پژوهش جوانان: فرهنگ و جامعه، ش2، ص1-27.
طالبان، محمدرضا، رفیعی بهابادی، مهدی (1389ش)، «تحولات دینداری بر اساس تفاوت‌های نسلی در ایران (1353-1388)»، در: مسائل اجتماعی ایران، س1، ش2، ص85-114.
فرجی، مهدی، کاظمی، عباس (1388ش)، «بررسی وضعیت دینداری در ایران با تأکید بر داده‌های پیمایش‌های سه دهه گذشته»، تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، ش6، ص79-95.
قنبری برزیان، علی، همتی، رضا (1394ش)، «هویت دینی در جامعه ایرانی: مرور نظام‌مند مطالعات انجام‌شده (1380-1392)»، جامعه‌شناسی کاربردی، س26، ش59، ص117-138.
کلانتری، میترا، کلانتری، عبدالحسین (1391ش)، «دینداری در نسل‌های مختلف: مطالعه موردی شهرستان ساری)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دوره اول، ش2، ص173-200.
کلهر، سینا، ارحامی، آسیه (1392ش)، «ارزیابی تطبیقی سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران با روندهای جهانی در حوزه خانواده»، مطالعات راهبردی زنان، دوره 15، ش59، ص59-104.
کلینی، محمد بن­یعقوب (1407ق)، الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مرشدی، ابوالفضل (1390ش)، «از سکولارشدن تا متکثرشدن با تکیه بر آرای پیتر برگر در مورد فرآیند سکولارشدن»، تأملات جامعه‌شناختی درباره عرفی‌شدن: نظریه‌های عرفی‌شدن از فراز تا فرود، به کوشش: ابراهیم حاجیانی، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، الفتاوی الجدیدة، تحقیق: ابوالقاسم علیان‌نژادی و کاظم خاقانی، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب (ع).‌
نوری، میرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، لبنان: مؤسسة آل ‌البیت لاحیاء التراث.
وریج کاظمی، عباس، فرجی، مهدی (1382)، «عرفی‌شدن و زندگی روزمره»، نامه علوم اجتماعی، ش21، ص243-269.
هدایت‌نیا، فرج‌الله (1386ش)، فلسفه حقوق خانواده (3): نقد و بررسی قوانین خانواده در ایران، تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی‌اجتماعی زنان.
همیلتون، ملکم (1377ش)، جامعه‌شناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: مؤسسه فرهنگی‌انتشاراتی تبیان.
Bunge, Mario (1998), Social Science under Debate: A Philosophical Perspective, Toronto: University of Toronto Press.
Vermeer, Paul (2014), "Religion and Family Life: An Overview of Current Research and Suggestions for Future Research", Religions, April, pp. 402–421.