ابهام‌زدایی از ملاک تقدیر نفقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استادیار گروه فقه و حقوق، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

3 طلبه حوزه علمیه، قم، ایران

چکیده

تعیین مقدار نفقه یکی از مسائل فقهی است که سویه‌های مختلفی دارد. برخی از فقها در پرداخت نفقه مراعات حال زوجه را لازم می‌دانند و عده‌ای نیز مخالف این نظرند. از سویی، عبارات فقهای قائل به تقدم مراعات حال زوجه درباره مسئله ملاک پرداخت نفقه (برطرف‌شدن نیازهای زن یا حفظ شأن و جایگاهش) مضطرب است و این عناوین به‌خوبی تبیین و تفکیک نشده است. از دیگر سو، اگر بنا بر رعایت حال زوجه باشد، باید مشخص شود وضعیت قبل از ازدواجش مد نظر است یا وضعیت پس از ازدواجش؛ به‌علاوه، مشهور علما مقایسه حال زن با زنان مثل او در محل سکونتش را ملاک دانسته‌اند، حال آنکه این نظریه جای تأمل و موشکافی دارد. هرچند برخی از این مباحث در آثار پیشینیان به‌اختصار مطرح شده، اما رفع همه این ابهامات نیازمند پژوهشی مستقل و جامع است. در این مقاله که با روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته، پس از بررسی ابعاد گوناگون مسئله، این نتیجه حاصل شد که: 1. ملاکْ شأن زوجه است نه نیازشِ؛ 2. ملاکْ حالِ پس از ازدواج است نه پیش از آن؛ 3. ملاکْ رعایت شأن حقیقی زن در مکانی است که شأنیت سکونت دارد، نه شأنش در جامعه‌ای که بالفعل ساکن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Disambiguation of the Criteria for Determining Alimony

نویسندگان [English]

  • Saeed Sabouei Jahromi 1
  • َAli Jafari 2
  • Seyed Amirhosein Arjmand 3
1 Master's Student in Jurisprudence and Fundamentals of Law, Farabi campus, University of Tehran, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran
3 Seminary Student, Qom, Iran
چکیده [English]

Determining the amount of alimony is one of the jurisprudential issues on which there are different approaches. Some jurists believe that it is necessary to consider the status of the wife in paying alimony, and some are against this opinion. On the one hand, the statements of the jurists who believe in the priority of observing the status of the wife as the criteria for paying alimony (meeting the needs of the wife or maintaining her dignity and position) are confused and these titles are not well explained and separated. On the other hand, if the status of the wife is to be considered, it must be determined whether it is meant before or after her marriage. In addition, most scholars believe that the criteria for determining the status of a woman is the position of similar women in her place of residence; however, this theory needs more reflection and scrutiny. Although some of these issues have been briefly discussed in the scientific works of previous scholars, solving all these uncertainties requires an independent and comprehensive research. After examining the various dimensions of the problem, this article, using the descriptive-analytical method and library sources, reached the conclusion that: 1. The criterion is the dignity of the wife, not her need; 2. The criterion is after marriage, not before; 3. The criterion is the true dignity of a woman in the place where she resides, not her dignity in the society she is living in. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alimony
  • Criterion
  • Husband
  • Wife
  • Custom
قرآن کریم.
ابن ادریس حلی، محمد بن احمد (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1413). کتاب من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
ابن براج، عبد العزیز بن نحریر (1406). المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
ابن فارس، احمد (1404). معجم مقائیس اللغة، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، الطبعة الأولى.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثالثة.
اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران: مکتبة المرتضویة، الطبعة الأولى.
انصاری، مرتضی بن محمد امین (1428). فرائد الأصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، الطبعة التاسعة.
بحرانی، یوسف بن احمد (1363). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
بهجت، محمدتقی (1428). استفتائات، قم: دفتر حضرت آیت‌الله العظمی بهجت، چاپ اول.
حلی، جعفر بن حسن (1376). المختصر النافع فی الفقه الإمامیة، قم: مطبوعات دینی، چاپ ششم.
حلی، جعفر بن حسن (1408). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
حلی، حسن بن یوسف (1410). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
حلی، مقداد بن عبدالله (1425). کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران: مرتضوی، چاپ اول.
راوندی، سعید بن هبة الله (1407). دعوات الراوندی، قم: مدرسة الإمام المهدی، الطبعة الأولى.
سبحانی، جعفر (بی‌تا). نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: بی‌نا، چاپ اول.
صدر، سید محمد (1420). ما وراء الفقه، بیروت: دار الأضواء، الطبعة الأولى.
طوسی، محمد بن حسن (1387). المبسوط فی الفقه الإمامیة، تهران: مکتبة المرتضویة، الطبعة الثالثة.
طوسی، محمد بن حسن (1407). الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
طوسی، محمد بن حسن (1417). العدة فی أصول الفقه، قم: محمدتقی علاقبندیان، چاپ اول.
عاملی، زین الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، الطبعة الأولى.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
مکارم شیرازی، ناصر (1424). کتاب النکاح، قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب، چاپ اول.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة السابعة.
نیازی، قدرت‌الله؛ رمضانی، علی (1395). «معیار نفقه زوجه»، در: فقه و حقوق خانواده، س21، ش65، ص131-148.