بازکاوی فقهی لزوم اشهاد و شرایط آن با تأکید بر شرط عدالت در طلاق قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

4 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

چکیده

 طلاق غیابی ِبا حکم قضایی یکی از راه‌های جدایی بین دو همسر است که حاکم شرع، به درخواست زوجه، انجام می‌دهد، به این بیان که زوجه با هدف تحقق حقوقش و رفع تحیّر و سرگردانی، ضمن مراجعه به قاضی، صدور حکم طلاق را از ایشان مطالبه می‌کند. این موضوع مسئله‌ای پیشینه‌دار است و همواره محل بحث فقهای مذاهب پنج‌گانه بوده است. از این جهت پرسش اساسی مقاله حاضر این است که: آیا «عدالت» در شهادت شاهدان ِچنین طلاقی شرطیت دارد؟ آثار و ویژگی‌های چنین شهادتی کدام است؟ بدیهی است یکی از روش‌های تأمین حقوق زوجه در چنین اموری، ورود حاکم شرع برای رساندن زوجه به حقّ شرعی و قانونی‌اش است. بر این اساس، نوشتار حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و با اتکا بر منابع اصیل دینی، این مسئله را تجزیه و تحلیل کرده است. نتیجه آنکه لزوم شرط عدالت برای شهود مرد و تأثیر حکمی آن در تحقق این نوع طلاق بیانگر آن است که در اثبات عدالت فرد، احراز عدالت فرد به حسن ظاهر و اشتهار عرفیه کفایت از اثبات می‌کند و مسئولیت شرعی و حقوقی آن بر عهده تعیین‌کننده است و در صورت احرازنشدن، طلاق کان لم یکن خواهد بود، ولی حکم صادرشده باقی و معتبر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Review of the Necessity of Testimony and Its Conditions by Emphasizing the Condition of Justice in Judicial Divorce

نویسندگان [English]

  • mahin mohammadi 1
  • Mohammadali Raghebi 2
  • abasali heidari 3
  • Seyyed Alireza Hosseini 4
1 PhD Student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran
2 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Qom University, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Arak Branch, Islamic Azad University, Arak, Iran
4 ****Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran
چکیده [English]

Divorce in absentia by court order is one of the ways of separation between the spouses that the ruler of Sharia performs at the request of the wife, in such a way that the wife with the aim of fulfilling her rights and removing bewilderment, by referring to the judge, demands the issuance of the divorce decree. This is a long-standing issue and has always been the subject of discussion among the jurists of the five denominations. Therefore, the main question of the present article is: Is "justice" conditional on the testimony of witnesses to such a divorce? What are the effects and characteristics of such testimony? Obviously, one of the methods of securing the wife's rights in such matters is the action of the ruler of Sharia to bring the wife to her religious and legal rights. Accordingly, the present paper has analyzed the issue using the descriptive-analytical method and relying on authentic religious sources. The conclusion is that the necessity of the condition of "justice" for the male witnesses and its legal effect in the realization of this type of divorce indicates that for proving the justice of an individual, recognizing his justice by good appearance and customary reputation is sufficient and its religious and legal responsibility is upon the discerner. And if the justice is not recognized, the divorce will be void, but the verdict will remain valid.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divorce
  • Judicial Divorce
  • Testimony
  • Justice
  • Achievement

مراجع

قرآن کریم.
ابطحی، سید محمدعلی (1419/1377). مسائلی از فقه شیعه، قم: ابنه السید محمد، چاپ اول.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1413). من لایحضره الفقیه، ترجمه: محمدجواد غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الاولی.
ابن جبرین، عبد الله بن عبد الرحمن بن عبد الله (بی‌تا). شرح اخصر المختصرات، دروس صوتیه قام بتفریغها موقع الشبکه الإسلامی.
ابن زهرة الحلبی، حمزة بن علی (بی‌تا). غنیة النزوع، بی‌جا: بی‌نا.
ابوصلاح حلبی، تقی بن نجم الدین (بی‌تا). الکافی فی الفقه، تحقیق: رضا استادی، اصفهان: مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علی j العامة.
اراکی، محمدعلی (1371). توضیح المسائل، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
اردبیلی، احمد (بی‌تا). زبدة البیان فی احکام القرآن، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، طهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
اسدی، لیلا سادات (1389). «تصمیم نهایی دادگاه در طلاق و آثار ناشی از آن در موضوع چگونگی صدور حکم حاکم»، در: فصل‌نامه شورای اجتماعی زنان، س12، ش28، ص53-89.
افندی، علی حیدر (بی‌تا). درر الحکام فی شرح مجلة الاحکام، بی‌جا: بی‌نا.
بهجت، محمدتقی (بی‌تا). جامع ‌المسائل، مکتب سماحة آیة‌ الله العظمی بهجت، قم: بی‌نا، چاپ اول.
بیهقی کیدری، قطب‌ الدین (1416). اصباح الشیعة بمصباح الشریعة، تحقیق: الشیخ إبراهیم البهادری، قم: مؤسسة الإمام الصادق j ، اعتماد، چاپ اول.
تبریزی، میرزا جواد (بی‌تا). توضیح‌ المسائل، بی‌جا: بی‌نا.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1383). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چاپ هجدهم.
حبیبی‌تبار، جواد (1383). گام به گام با حقوق خانواده، بی‌جا: بی‌نا، چاپ دوم.
حر عاملی، محمد بن حسن (1414). وسائل ‌الشیعة، قم: آل‌ البیت b.
حر عاملی، محمد بن حسن (1418). الفصول المهمة، قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا j.
حسینی سیستانی، سید علی (بی‌تا). قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم: مکتبة آیت‌الله سیستانی.
حلی عجلی (ابن ادریس الحلی)، محمد بن احمد (1429/2008). السرائر: موسوعة ابن ادریس الحلی، بی‌جا: العتبة العلویة المقدسة، الطبعة الاولی.
حلی، جعفر بن حسن (1402-1410). المختصر النافع، طهران: قسم الدراسات الإسلامیة فی مؤسسة البعثة، الطبعة الثانیة.
حلی، جعفر بن حسن (1409). شرائع الاسلام، قم: استقلال، چاپ دوم.
حلّی، حسن بن یوسف بن مطهّر (1370). مختلف الشیعة، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حلّی، حسن بن یوسف بن مطهّر (1414). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیت b لإحیاء التراث، الطبعة الاولی.
حلی، محمد بن الحسن بن یوسف بن المطهر (1387-1389). ایضاح الفوائد، قم: مؤسسة إسماعیلیان، المطبعة العلمیة، الطبعة الاولی.
حلی، یوسف بن علی بن مطهر (1419). قواعد الاحکام، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، الطبعة الاولی.
خوئی، سید ابو القاسم (1412). توضیح‌ المسائل، قم: مهر، الطبعة التاسع والعشرون.
روحانی، سید محمدصادق (1378). توضیح ‌المسائل، بی‌جا: سپهر، چاپ سیزدهم.
زحیلی، محمد مصطفی (بی‌تا). الفِقْهُ الاسلامی و ادلَّتُهُ، دمشق: دار الفکر، الطبعة الرَّابعة.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1414). توضیح ‌المسائل، قم: دار القرآن الکریم، الطبعة الثالث عشر.
طبرسی، فضل بن حسن (1410). المؤتلف من المختلف بین ائمة السلف، قم: مطبعة سید الشهداء j ، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد بن حسن (1363). الاستبصار، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
طوسی، محمد بن حسن (۱۳65). تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ نهم.
طوسی، محمد بن حسن (1400). النهایة، بیروت: دار الکتب العربیة، الطبعة الثانیة.
طوسی، محمد بن حسن (1420). الخلاف، تحقیق: السید علی الخراسانی، السید جواد الشهرستانی، الشیخ مهدی نجف/المشرف: الشیخ مجتبی العراقی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌ الدین ‌بن علی (1410). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، الطبعة الاولی.
عاملی نبطی (شهید اول)، محمد بن مکی (1417). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، تحقیق: مؤسسة النشر الإسلامی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، الطبعة الثانیة.
عاملی نبطی، محمد بن مکی (۱۳۷۵). لمعة الدمشقیة، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
علم‌الهدی، سید مرتضی (1405). رسائل الشریف المرتضی، قم: دار القرآن الکریم، مطبعة سید الشهداء j.
فاضل لنکرانی، محمد (1374). توضیح ‌المسائل، قم: مهر، چاپ هفتم.
فیض کاشانی، ملا محسن (1365). الوافی، اصفهان: مکتبة الامام امیر المؤمنین علی j، چاپ اول.
قمی، علی بن محمد (بی‌تا). جامع الخلاف والوفاق بین الامامیة و بین ائمة الحجاز والعراق، تحقیق: الشیخ حسین الحسینی البیرجندی، قم: زمینه‌سازان ظهور امام عصر f، پاسدار اسلام، چاپ اول.
کرکی، علی بن حسین بن عبد العالی (1411). جامع المقاصد، قم: مؤسسة آل البیت b لإحیاء التراث.
کلینی، یعقوب بن اسحاق (1363). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامی.
گلپایگانی، سید محمدرضا (1413/1372). مجمع‌ المسائل، قم: دار القرآن، الطبعة الرابعة.
مروارید، علی‌اصغر (1410). الینابیع الفقهیة، بیروت: دار الاسلامیة، الطبعة الاولی.
مفید، مُحمّد بن مُحمّد (1414/1993 الف). العویص، تحقیق: الشیخ محسن احمدی، بیروت: دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الثانیة.
مفید، مُحمّد بن مُحمّد (1414/1993 ب). المسائل الصاغانیة، تحقیق: السید محمد القاضی، بیروت: دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الثانیة.
مکارم شیرازی، ناصر (1370). القواعد الفقهیة، قم: مدرسة امام علی بن ابی طالب j ، چاپ سوم.
مکارم شیرازی، ناصر (1427). استفتائات جدید، گردآورنده: ابوالقاسم علیان‌نژاد، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب j.
موسوی خمینی، سید روح‌اللّه (1425). تحریر الوسیلة، ترجمه: علی اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نجفی، محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
وحید خراسانی، حسین (1421). توضیح ‌المسائل، قم: مدرسه باقرالعلوم j.
محقق داماد، سید مصطفی (1406). قواعد فقهی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم.‌

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 شهریور 1399
  • تاریخ بازنگری: 07 دی 1399
  • تاریخ پذیرش: 06 اسفند 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار