خاستگاه‌های خسارت معنوی ناشی از کودک‌همسری در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات زنان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار گروه فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

3 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

چکیده

کودک‌همسری از دیرباز یکی از موضوعات بحث‌برانگیز علوم مختلف، از جمله فقه و حقوق، بوده است و در جوامع و دوره‌های زمانی گوناگون مواجهه‌های متفاوتی به فراخور آداب ‌و رسوم و سنت‌ها با این پدیده صورت گرفته است. فارغ از موضوع‌شناسی، مجازبودن یا نبودن، جرم‌انگاری‌شدن یا نشدن این مسئله، کودک‌همسری به معنای به ازدواج درآمدن کودکان نابالغ است. این پدیده می‌تواند موجب ورود خسارات معنوی به کودک شود. خاستگاه‌های این خسارات ممکن است از جانب ولیّ یا زوج و زوجه باشد. این تحقیق با روش توصیفی‌تحلیلی و با مطالعه متون فقهی‌حقوقی با هدف شناسایی خاستگاه‌های خسارت معنوی ناشی از کودک‌همسری صورت گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که «رعایت‌نشدن مصلحت کودک از جانب ولیّ»، «استمتاعات عام از کودک»، «استمتاع خاص از کودک و ازاله بکارت وی توسط زوج» و بعضاً «اصل تزویج کودک» از مهم‌ترین خاستگاه‌های خسارات معنوی ناشی از کودک‌همسری است که در طول تحقیق این خاستگاه‌ها و چگونگی ورود خسارات معنوی ناشی از آن، از منظر فقهی و حقوقی، بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Origins of Moral Damage Caused by Child Marriage in Imami Jurisprudence and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Mahdiyeh Amrollahinia 1
  • javad habibitabar 2
  • Farajollah Hedayatnia Ganji 3
1 PhD Student in Women Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Judicial Law, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
3 Associate Professor, Research Institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran
چکیده [English]

Child marriage has long been one of the most controversial topics in various sciences, including jurisprudence and law, and this phenomenon has been encountered differently in accordance with customs and traditions in different societies and time periods, Regardless of the subject matter, whether it is permissible or not, whether it is criminalized or not, child marriage means the marriage of minor children. This phenomenon can cause moral damage to the child. The origins of this damage may be from the guardian or the spouse. This research has been done by a descriptive-analytical method through studying jurisprudential and legal texts with the aim of identifying the origins of moral damage caused by child marriage. The findings of the study indicate that "non-observance of the child's interests by the guardian", "general enjoyment of the child", "special enjoyment of the child and deprivation of virginity by the spouse" and sometimes "the principle of child marriage" are the most important origins of moral damage caused by child marriage. During the research, these origins and how they cause damage has been studied from a jurisprudential and legal perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Marriage
  • Moral Damage
  • Marriage of Children
  • Kid Marriage

مراجع

قرآن کریم.
ابن ادریس حلّی، منصور بن احمد (1410). السرائر، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ابن ادریس، محمد بن منصور (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
ابن بابویه، محمد بن علی (1378). عیون اخبار الرضا j، تهران: نشر جهان.
ابن حمزه طوسی، محمد بن علی (1408). الوسیلة، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
ابوالحمد، عبدالحمید (1349). تحولات حقوق خصوصی، تهران: دانشگاه تهران.
اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، تحقیق: علی‌پناه اشتهاردی، حسین یزدی و مجتبی عراقی، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
افتخارزاده، زهرا (1394). «تجربه زیسته زنان در ازدواج زودهنگام»، در: پژوهش‌نامه مددکاری اجتماعی، ش3، ص109-156.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
بحرانی، یوسف بن احمد (1405). حدائق الناظرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1367). ترمینولوژی حقوق، تهران: ابن‌سینا.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
حبیبی‌تبار، جواد (1398). تشکیل خانواده از منظر فقه و حقوق موضوعه، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
حر عاملی، محمد بن حسن (1416). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت b لاحیاء التراث.
حکیم، سید محسن (1404). مستمسک العروة الوثقی، قم: کتاب‌خانه آیة الله مرعشی نجفی.
حلبی، ابن زهره (1417). غنیة النزوع، قم: مؤسسة الإمام الصادق j.
حلّی، جعفر بن حسن (1409). شرائع الإسلام، تهران: استقلال.
حلّی، حسن بن یوسف (1374). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
حلّی، حسن بن یوسف (1413). قواعد الأحکام، قم: انتشارات اسلامی.
حلّی، حسن بن یوسف (1414). تذکرة الفقهاء، قم: آل البیت b.
حلّی، حسن بن یوسف (1422). تحریر الأحکام الشریعة، تحقیق: شیخ ابراهیم بهادری، قم: مؤسسة الإمام الصادق j.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
سند، محمد (1429). سند العروة الوثقی (کتاب النکاح)، قم: مکتبة فدک.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1416). هدایة العباد، قم: دار القرآن الکریم.
صفایی، سید حسین (۱۳۵۱). عدم اجرای تعهد و آثار آن، تهران: نشریه مؤسسه عالی حسابداری.
صفایی، سید حسین (1355). مفاهیم و ضوابط جدید در حقوق مدنی، تهران: مرکز تحقیقات.
طباطبایی کربلایی، علی بن محمد (1418). ریاض المسائل، قم: مؤسسة آل البیت b لاحیاء التراث.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1409). العروة الوثقی، بیروت: منشورات مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: کتاب‌خانه مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن (1411). الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
عاملی نبطی (شهید اول)، محمد بن مکی (1417). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علم الهدی، سید شریف المرتضی (1425). الإنتصار، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
علمی سولا، محمدرضا؛ محمدیان، علی (1392). «مبانی ممنوعیت استمتاع از زوجه نابالغ در فقه امامیه»، در: مطالعات راهبردی زنان، ش62، ص177-218.
فاضل آبی، حسن ابن ابی‌طالب (1417). کشف الرموز، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1421). تفصیل الشریعة (النکاح)، قم: مرکز فقه الائمة الاطهار b.
کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۱). حقوق مدنی خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۶). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا.
کاشف الغطاء، محمد حسین (1359). تحریر المجلة، نجف: المکتبة المرتضویة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی (ط الاسلامیة)، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مدنی، سید جلال‌الدین (1376). حقوق اساسی، تهران: سروش.
مرعشی، شهاب الدین (1406). منهاج المؤمنین، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
مفید، محمد ابن محمد بن نعمان (1410). المقنعة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
مفید، محمد ابن محمد نعمان (بی‌تا). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تهران: انتشارات اسلامی.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1396). مبانی تکملة المنهاج، قم: العلمیة.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین، قم: نشر مدینة العلم.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). موسوعة الامام الخوئی، نجف: مؤسسة الخویی الاسلامیة.
موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا (1413). هدایة العباد، قم: دار القرآن الکریم.
موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1409). مجمع المسائل، قم: دار القرآن الکریم.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، احمد بن محمدمهدی (۱۳۷۵). عوائد الأیام، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
نوری، حسین بن محمد تقی (1408). مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت b لإحیاء التراث.
یزدی، محمد کاظم بن عبد العظیم (1421). العروة الوثقی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
Convention on the Rights of the Child, 1989, available on:  
  https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/crc.aspx
https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=954
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 آبان 1399
  • تاریخ بازنگری: 28 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 09 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار