پژوهشی فقهی‌حقوقی درباره رجوع زوجه به مهریه پس از اسقاط آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد فقه و حقوق، دانشگاه بین‌المللی المصطفی ، قم، ایران

چکیده

مهریه از حقوق زوجه بر زوج است که می‌تواند آن را اسقاط کند. پرسش این است که: در صورت اسقاط، آیا حق رجوع به آن وجود دارد؟ این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی، و اسناد کتاب‌خانه‌ای در چارچوب مبانی و قواعد فقهی و حقوقی به این نتیجه دست یافته است که رجوع زوجه به مهریه پس از اسقاط آن در برخی از قالب‌های اسقاط مانند ابراء مهریه دینی، هبه مهریه عینی مقبوض، عفو، صلح، صدقه عینی مقبوض، اعراض و در برخی از زمان‌های اسقاط مانند اسقاط مهر مسمای بعد از عقد و طلاق و قبل از دخول، اسقاط مهر مثل قبل از دخول توسط زوجه مفوضه، اسقاط مهر متعه قبل از طلاق توسط زوجه مفوضه جایز و صحیح نیست و در برخی از قالب‌های اسقاط مانند ابراء مهریه عینی، هبه مهریه عینی غیرمقبوض، صدقه عینی غیرمقبوض و برخی زمان‌های اسقاط مانند اسقاط مهر مسمای قبل از عقد، اسقاط مهر مثل بعد از دخول توسط زوجه مفوضه، اسقاط مهر متعه بعد از طلاق توسط زوجه مفوضه، جایز و صحیح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-legal Research on the Wife's Return to Dower after Waiving IT

نویسنده [English]

  • akbar mahmoudi
Professor of Jurisprudence and Law, Al-Mostafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

The dower is the wife's right over her husband which can be waived by her. The question is: in case of waiving the right, is there any way to refer to it? Using descriptive, analytical and critical method and library sources, this research, within the framework of jurisprudential and legal principles and rules, has reached the conclusion that the wife's reference to the dower is not correct after waiving it in some forms of relinquishment such as acquitting the loan dower, giving the concrete dower that has been taken as a gift or alms, pardoning, making peace and abandoning. Also, it is not valid in some occasions of relinquishment such as waiving the determined dower before sexual intercourse whether after marriage or after divorce, abrogating the conventional dower before intercourse by the authorized wife and abandoning the temporary marriage's dower before divorce by the authorized wife. In contrast, in some forms of relinquishment (such as acquitting the concrete dower and giving the concrete dower that has not been taken as a gift or alms) as well as in some occasions of relinquishment (such as waiving the determined dower before marriage, abrogating the conventional after intercourse by the authorized wife and abandoning the temporary marriage's dower after divorce by the authorized wife) the wife's reference to the dower is correct.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wife's Reference to Dower
  • Request for Dower
  • Relinquishment of Dower
  • Acquittal of Dower
  • Donation of Dower
  • Temporary Marriage's Dower

مراجع

قرآن کریم.
آل‌عصفور، حسین (بی‌تا). الأنوار اللوامع، قم: مجمع البحوث العلمیة، الطبعة الاولی.
اصفهانی، سید ابوالحسن (1422). وسیلة النجاة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
اصفهانی، محمد (1416). کشف اللثام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
امامی، سید حسن (1374). حقوق مدنی، تهران: اسلامیه، چاپ پانزدهم.
اندلسی، محمد (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر، دار صادر، الطبعة الثالثة.
انصاری، مرتضی (1415). کتاب النکاح، قم: کنگره بزرگ‌داشت شیخ انصاری، چاپ اول.
انصاری، مرتضی (1420). کتاب المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی، الطبعة الثانیة.
انصاری، مرتضی (1421). صیغ العقود والایقاعات، قم: مجمع الفکر الاسلامی، الطبعة الاولی.
انوری، حسن (1382). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن، چاپ دوم.
ایروانی، باقر (1427). دروس تمهیدیة فی‌الفقه الاستدلالی، قم: مؤسسه فقه، چاپ دوم.
باقری، پرویز؛ شعبان‌نیا، مهدی؛ زرگوش‌نسب، عبدالجبار (1398). «بازپژوهی رجوع زوجه از هبه مهریه و ابراء آن هنگام طلاق»، در: مطالعات راهبردی زنان، ش86، ص153-172.
بحرانی، یوسف (1405). الحدائق الناضرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
بصری، محمد امین (1413). کلمة التقوی، قم: مهر، چاپ سوم.
بهایی، محمد (1429). جامع‌ عباسی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
بهجت، محمدتقی (1426). جامع المسائل، قم: دفتر آیت‌الله بهجت، چاپ دوم.
بهوتی، منصور (1397). الروض المربع، ریاض: مکتبة الریاض الحدیثة، الطبعة الاولی.
جمل، محمد ابراهیم (1412). فقه المسلم، بیروت: دار الجیل، الطبعة الاولی.
جوهری، اسماعیل (1430). الصحاح، قاهره: دار الحدیث، الطبعة الاولی.
حجاوی، موسی (بی‌تا). الاقناع، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الاولی.
حرانی، احمد (2002). الرعایة، ریاض: دار إشبیلیا، الطبعة الاولی.
حکیم، سید محسن (1416). مستمسک العروة، قم: مؤسسة دار التفسیر، الطبعة الاولی.
حکیم، سید محسن (بی‌تا). نهج الفقاهة، قم: 22 بهمن، چاپ اول.
حلبی، ابراهیم (1426). ملتقی الأبحر، دمشق: دار البیروتی، الطبعة الثانیة.
حلی، احمد (1407). المهذب البارع، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
حلی، احمد (1409). الرسائل العشر، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی، چاپ اول.
حلی، جعفر (1408). شرائع الاسلام، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
حلی، حسن (1410). إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
حلی، حسن (1411). تبصرة المتعلمین، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
حلی، حسن (1413). مختلف الشیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
حلی، حسن (1414). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل ‌البیت b، الطبعة الاولی.
حلی، حسن (1420). تحریر الأحکام، قم: مؤسسه امام صادق g، چاپ اول.
حلی، حسن (1438). قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، الطبعة الرابعة.
حلی، محمد (1388). السرائر، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
حلی، یحیی (1405). الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سیدالشهداء، چاپ اول.
حمیری، نشوان (1378). شمس العلوم، دمشق و بیروت: دار الفکر المعاصر، دار الفکر، الطبعة الاولی.
خاتون‌آبادی، اسماعیل (1411). الرسائل الفقهیة، قم: دار الکتاب الاسلامی، الطبعة الاولی.
خوانساری، سید احمد (1405). جامع المدارک، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
خویی، سید ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهة، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول.
خویی، سید ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم، چاپ بیست‌وهشتم.
خویی، سید محمد تقی (1414). الشروط أو الالتزامات التبعیة فی العقود، بیروت: دار المورخ العربی، الطبعة الاولی.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
دیلمی، حمزه (1404). المراسم العلویة، قم: منشورات حرمین، چاپ اول.
رازی، احمد (1387). مقاییس اللغة، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
راغب اصفهانی، حسین (1412). مفردات ألفاظ القرآن، دمشق و بیروت: دار القلم، الدار الشامیة، الطبعة الاولی.
راوندی، سعید (1405). فقه القرآن، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی، چاپ دوم.
راوندی، فضل‌الله (1376). النوادر، تهران: بنیاد فرهنگی کوشانپور، چاپ اول.
روحانی، سید محمد صادق (1412). فقه الصادق، قم: دار الکتاب، چاپ اول.
سبحانی، جعفر (1414). المختار، قم: مؤسسه امام صادق g، چاپ اول.
سبزواری، سید عبدالأعلی (1388). مهذب الأحکام، قم: دار التفسیر، چاپ اول.
سبزواری، سید عبدالأعلی (بی‌تا). جامع الأحکام، قم: مؤسسه المنار، چاپ نهم.
شبیری، سید موسی (1419). کتاب نکاح، قم: مؤسسه رأی‌پرداز، چاپ اول.
شلبی، محمد مصطفی (1403). أحکام الأسرة، بیروت: الدار الجامعیة، چاپ چهارم.
شهیدی، مهدی (1386). حقوق مدنی: سقوط تعهدات، تهران: مجد، چاپ هشتم.
صدوق، محمد (1404). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1385). حقوق خانواده، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دهم.
طاهری، حبیب‌الله (1418). حقوق مدنی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
طباطبایی، سید علی (1409). الشرح الصغیر، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی، چاپ اول.
طباطبایی، سید علی (1418). ریاض المسائل، قم: مؤسسة آل ‌البیت b ، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد (1387). المبسوط، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، چاپ سوم.
طوسی، محمد (1390). الاستبصار، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد (1407). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
طوسی، محمد (1408). الوسیلة، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی، چاپ اول.
عاملی، زین‌الدین (1413). مسالک الأفهام، قم: مؤسسه معارف اسلامی، چاپ اول.
عاملی، محمد (1412). الدروس الشرعیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
عبد المنعم، محمود (1419). معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة، قاهره: دار الفضیلة، الطبعة الاولی.
عراقی، ضیاء الدین (1415). تعلیقة إستدلالیة علی العروة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
علی‌شاهی، ابوالفضل، خدمتی، اسماعیل (1397). «بررسی اعراض با تأکید بر نثار أعراس در فقه امامیه»، در: مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، ش37، ص91-110.
عیاشی، محمد (1380). تفسیر العیاشی، تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة، چاپ اول.
غنیمی، عبد الغنی (بی‌تا). اللباب، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الاولی.
فراهیدی، خلیل (1424). کتاب العین، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
فقعانی، علی (1418). الدر المنضود، قم: کتاب‌فروشی امام ‌عصر، چاپ اول.
فیاض، محمد اسحاق (1426). رساله توضیح المسائل، قم: مجلسی، چاپ اول.
فیروزآبادی، محمد (1429). القاموس المحیط، قاهره: دار الحدیث، الطبعة الاولی.
فیض، محمدمحسن (1401). مفاتیح الشرائع، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة، الطبعة الاولی.
فیومی، احمد (1405). المصباح المنیر، قم: دار الهجرة، چاپ اول.
قارپوزآبادی، علی (1414). صیغ العقود والایقاعات، قم: شکوری، چاپ اول.
قطان، محمد (1424). معالم الدین، قم: مؤسسه امام صادق g، چاپ اول.
قمی، ابوالقاسم (1413). جامع الشتات، تهران: مؤسسه کیهان، چاپ اول.
کاتوزیان، ناصر (1374). دوره مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت، تهران: یلدا، چاپ اول.
کاتوزیان، ناصر (1385). حقوق مدنی خانواده: نکاح و طلاق، تهران: شرکت انتشار، چاپ هفتم.
کاشف‌ الغطاء، حسن (1422). أنوار الفقاهة: کتاب الهبة، نجف: مؤسسة کاشف‌ الغطاء، الطبعة الاولی.
کاشف ‌الغطاء، محمد حسین (1359). تحریر المجلة، نجف: کتاب‌فروشی مرتضوی، چاپ اول.
کرکی، علی (1414). جامع المقاصد، قم: مؤسسة آل‌ البیت b، الطبعة الثانیة.
کرمانشاهی، محمدعلی (1421). مقامع الفضل، قم: مؤسسه بهبهانی، چاپ اول.
کلینی، محمد (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الرابعة.
کمپانی، محمدحسین (1409). الاجارة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
کمپانی، محمدحسین (1418). رسالة فی تحقیق الحق والحکم، قم: انوار الهدی، چاپ اول.
کمپانی، محمدحسین (1427). حاشیة کتاب المکاسب، قم: ذوی‌القربی، چاپ دوم.
کوفی، محمد (بی‌تا). الجعفریات، تهران: مکتبة النینوی الحدیثة، الطبعة الاولی.
گلپایگانی، سید محمدرضا (1409). مجمع المسائل، قم: دار القرآن ‌الکریم، الطبعة الثانیة.
مامقانی، محمدحسن (1316). غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة، چاپ اول.
محقق داماد، سید مصطفی (1406). قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم.
مرداوی، علی (1978). الانصاف، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
مرسی، علی (1421). المحکم والمحیط الأعظم، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
مروج، سید محمد جعفر (1416). نظرة فی ‌الحقوق: أحکامها و أقسامها، قم: مؤسسة دار الکتاب، الطبعة الاولی.
مشکینی، علی (1419). مصطلحات الفقه، قم: دفتر نشر الهادی، چاپ اول.
مصطفوی، سید محمدکاظم (1417). القواعد، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم.
مصطفوی، سید محمدکاظم (1423). فقه المعاملات، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
معین، محمد (1386). فرهنگ فارسی، تهران: ادنا، چاپ دوم.
مقدسی، عبد الله (1392). المغنی، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الاولی.
مکارم شیرازی، ناصر (1424). کتاب النکاح، قم: مدرسة امام علی بن أبی ‌طالب، الطبعة الاولی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1422). نجاة العباد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیلة، قم: دار العلم، چاپ اول.
مؤمن، محمد (1425). الولایة الاهیة الاسلامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة السابعة.
نراقی، محمدمهدی (1422). مشارق الأحکام، قم: کنگره نراقیین، چاپ دوم.
نسفی، عبد الله (1432). کنز الدقائق، بیروت: دار البشائر الاسلامیة، دار السراج، الطبعة الاولی.
وحید، محمدباقر (1310). رساله عملیه متاجر، تهران: حاج شیخ رضا تاجر تهرانی، چاپ اول.
وزارة الاوقاف والشئون الاسلامیة (1406). الموسوعة الفقهیة، کویت: وزارة الاوقاف والشئون الاسلامیة، الطبعة الثالثة.
هاشمی شاهرودی، سید محمود؛ و همکاران (1426). فرهنگ‌ فقه، قم: مؤسسه دائرة‌ا‌لمعارف فقه اسلامی، چاپ اول.
همدانی، رضا (1416). مصباح الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 اردیبهشت 1400
  • تاریخ بازنگری: 04 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 11 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار