حقوق مدنی جنین در نظام خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

3 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

حقوق جنین یا فرزند در رحم به عنوان انسان بالقوّه ظرافت‌های دقیقی دارد که به دلیل مستتربودن و استقرار در رحم و بی‌توجهی اشخاص از نگاه خانواده‌ها پنهان مانده است. نتیجه غفلت از این حقوق و حمایت‌نکردن از حملی که در محیط خصوصی خانواده رشد می‌کند، پایمال‌شدن حقوق حمل و سقط‌های عمدی جنینی است که امروزه در بسیاری از جوامع شاهدیم. در نگاه اول چه‌بسا گفته شود: مگر حَمل یا جنین در رحم مادر هم حقوقی دارد؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حمایت از حقوق انسان از زمان انعقاد نطفه آغاز می‌شود (نه از زمان تولد) و حَمل در دین اسلام بسان انسان بالغ از حقوق مادی و معنوی مختلف، نظیر امنیت و سلامتی، حق حیات، حق نام‌گذاری و اهلیت تمتع از ارث، وصیت، وقف و هبه برخوردار است، اگرچه وقف و هبه به نحو استقلالی باشد. پژوهش حاضر با استناد به منابع کتاب‌خانه‌ای با محوریت منابع فقه امامیه صورت گرفته و به روش توصیفی‌تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Fetal Civil Rights in the Family System

نویسندگان [English]

  • Muḥammad Asadī 1
  • Muḥammad Nuzarī Firdusīyih 2
  • ‘Abdullāh Omīdīfard 3
1 PhD Student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Qom University, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Qom University, Qom, Iran
3 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

The rights of the fetus or child in the womb as a potential human being have delicate subtleties that are hidden from the eyes of families because of inattention and their unseen place in the womb. The result of neglecting these rights and not supporting the fetus that grows in the private environment of the family is the violation of his right and intentional abortions that we observe in many societies today. At first, it may be asked whether the fetus in the mother's womb also has rights. Findings show that the protection of human rights begins from the time of fertilization (not from birth), and in Islam a fetus as a human being enjoys various material and spiritual rights, such as security and health, the right to life, the right to name, the right of inheritance and making a will, the right of endowment and giving a gift even though endowment and giving a gift are independent. Using descriptive-analytical method, the present research is done based on library resources focusing on the Imāmi jurisprudence sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Fetus
  • Child
  • Civil Rights
  • Womb
قرآن کریم.
آخوند خراسانی، محمدکاظم (1413). کتاب فی الوقف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،‌ چاپ اول.
آشتیانی، محمدحسن (1425). کتاب القضاء، قم: زهیر، کنگره علامه آشتیانی، چاپ اول.
آل شیخ، محمد بن ابراهیم (1975). الفتاوی الجامعة للمرأة المسلمة، ریاض: دار القاسم.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد (1413). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
ابن عابدین، محمد امین (1421). حاشیة رد المختار علی الدر المختار، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر.
ابن قدامه، عبد الله (1405). المغنی، بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی.
امامی، حسن (بی‌تا). حقوق مدنی، تهران: اسلامیه.
بجنوردی، حسن (1419). القواعد الفقهیة، قم: الهادی، الطبعة الاولی.
بحرانی، یوسف (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
بهجت، محمدتقی (1428). استفتائات، قم: دفتر مؤلف،‌ چاپ اول.
بهوتی، منصور (بی‌تا). کشاف القناع عن متن الإقناع، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جزیری، عبد الرحمن؛ والآخرون (1419). الفقه علی المذاهب الأربعه، بیروت: دار الثقلین، الطبعة الاولی.
حر عاملی، محمد (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت b، الطبعة الاولی.
حسن‌زاده آملی، حسن (1385). ده رساله فارسی، قم: الف لام میم، چاپ اول.
حلی، حسن (1414). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیتb، چاپ اول.
حمیری، عبد الله (1413). قرب ‌الإسناد، قم: مؤسسة آل البیت b، الطبعة الاولی.
خوانساری، احمد (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
رازی، محمد (1417). تحفة الملوک، بیروت: دار البشائر الإسلامیة.
رملی، شمس‌ الدین (1993). نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، بیروت: دار الکتب العلمیة.
زحیلی، وهبة (بی‌تا). الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق: دار الفکر.
زیدان، عبد الکریم (1994). المفصل فی احکام المرأة، بیروت: مؤسسة الرسالة.
سبحانی، جعفر (1420). الصوم فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: مؤسسة الامام الصادق ، الطبعة الاولی.
سبزواری، عبد الاعلی (1413). مهذّب الأحکام فی بیان الحلال والحرام، قم: مؤسسة المنار، دفتر مؤلف، چاپ چهارم.
سجستانی، ابو داود (1430). سنن أبی داود، بی‌جا: دار الرسالة العالمیة، الطبعة الاولی.
سرخسی، محمد (1414). المبسوط، بیروت: دار المعرفة.
سیستانی، علی (1417). منهاج الصالحین، قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی، چاپ پنجم.
سیستانی، علی (1422). المسائل المنتخبة، العبادات والمعاملات، قم: مکتب آیة‌ الله العظمی السید السیستانی.
سیوری، مقداد (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: کتاب‌خانه آیة‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
شاطبی، ابو اسحاق ابراهیم (1994). الموافقات فی اصول الشریعة، بیروت: دار المعرفة.
شربینی، محمد خطیب (بی‌تا). مغنی المحتاج إلی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت: دار الفکر.
شلتوت، محمود (1975). الفتاوی، قاهره: دار الشروق.
شیبانی، احمد بن حنبل (1419). مسند احمد بن حنبل، بیروت: عالم الکتب، الطبعة الاولی.
طباطبایی، علی (1418). ریاض المسائل، قم: مؤسسة آل البیتb، الطبعة الاولی.
طباطبایی، محمدکاظم (1414). تکملة العروة الوثقی، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول.
طوسی، ابو جعفر محمد (1387). المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: المکتبة المرتضویة، الطبعة الثالثة.
عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (1417). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین ‌الدین بن علی (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق: سید محمد کلانتر، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین ‌الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، الطبعة الاولی.
عاملی، محمد جواد (بی‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
علیش، محمد بن احمد (1978). فتح العلی المالک فی الفتوی علی مذهب الإمام مالک، مصر: بی‌نا.
فاضل لنکرانی، محمد (بی‌تا). احکام پزشکان و بیماران، بی‌جا: بی‌نا.
کاتوزیان، ناصر (1388). قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، تهران: میزان، چاپ بیست‌ودوم.
کلینی، محمد (1407). کافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
گلپایگانی، محمدرضا (1409). مجمع المسائل، قم: دار القرآن الکریم، چاپ دوم.
مجلسی، محمد باقر (بی‌تا). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدتقی (1406). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
مرداوی، علی (1419). الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف علی مذهب الإمام أحمد بن حنبل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
مرعشی، شهاب‌ الدین (1415). القصاص علی ضوء القرآن والسنة، تقریر: عادل علوی، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
مصباح، علی؛ و دیگران (1374). روان‌شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، قم: سمت.
مغنیه، محمد جواد (1421). الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت: دار التیار الجدید، دار الجواد، الطبعة الرابعة.
مکارم ‌شیرازی، ناصر (1429). احکام پزشکی،‌ قم: مدرسه امام علی بن ابی طالبj، چاپ اول.
موسوی خمینی، روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة التاسعة.
نوری، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسة آل البیتb، چاپ اول.
نرم‌افزار گنجینه استفتائات قضایی (بی‌تا). مرکز تحقیقات فقهی‌حقوقی قوه قضاییه.
https://b2n.ir/365615
https://b2n.ir/269831