بررسی و اثبات مشروعیت حکم رحم جایگزین از منظر فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و اصول دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

یکی از مسائل ضروری برای مردم تمایل به داشتن فرزند و تداوم نسل است، ولی بعضی از زن و شوهرهای جوان از نعمت داشتن فرزند محروم‌اند و این موضوع باعث پریشانی خاطر و در برخی موارد گسست زندگی آنان شده است. امروزه یکی از راهکارهای درمان ناباروری استفاده از رحم جایگزین یا رحم اجاره است. اندیشمندان و فقهای اسلامی در این باره نظرات متفاوتی دارند. برخی از آنان با استناد به برخی از آیات و روایات این عمل را جایز ندانسته و حکم به حرمت آن داده‌اند. پرسش اصلی پژوهش درباره مشروعیت فقهیِ باروری بر اساس روش‌های پزشکی جدید است. این پژوهش تلاش کرده است با استفاده ازآیات و روایات با روش استنباط فقهی از متون دینی و پردازش اجتهادی و به‌کارگیری قواعد فقهی مانند اضطرار، اصل اباحه، عسر و حرج، و برائت این موضوع را بررسی کند و به این نتیجه رسیده است که به دلایل شرعی، از نظر فقهی و حقوقی رحم جایگزین مشروعیت دارد، به شرط آنکه مسائل شرعی در مقدمات آن رعایت شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study and Proof of the Legitimacy of Surrogacy from Islamic Jurisprudential and Legal Perspectives

نویسنده [English]

  • hosain esmaily
Assistant professor, Department of Fiqh and Usul, Payam-e Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

People have an inherent inclination to procreate and ensure the continuity of their lineage. However, some young couples face the challenge of infertility, disrupting their lives and potentially leading to separation. In contemporary times, one solution to infertility is the practice of surrogacy. Within the Islamic context, scholars and jurists hold varying opinions on the permissibility of surrogacy. While some reference specific Quranic verses and hadiths to argue its impermissibility, categorizing it as haram (forbidden), others explore the jurisprudential legitimacy of fertility through modern medical methods. This research delves into the central question concerning the fiqhi (jurisprudential) legitimacy of utilizing new medical approaches for fertility. It draws on Quranic verses and hadiths, employing the method of jurisprudential inference based on religious texts and ijtihad. The study also deploys jurisprudential principles such as "compulsion" (iḍṭirār), presumption of permissibility (aṣl al-ibāḥa), hardship and extreme difficulty (al-ʿusr wa-l-ḥaraj), and presumption of guiltlessness (asl al-biraʾa). The aim is to demonstrate, based on religious and legal grounds, that surrogacy can be deemed legitimate, as long as it adheres to sharia laws in its preliminary stages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Surrogacy
  • jurisprudential and legal principles of fertility
قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی (1373)، قم، دارالقرآن الکریم.
خراسانی، محمدکاظم (1398)، کفایه الاصول، قم، انتشارات مجمع الفکرالاسلامی.
آخوندی، محمدمهدی (1387)، آشنایی با لقاح طبیعی، لقاح خارج رحمی و ضرورت استفاده از گامت جایگزین در درمان ناباروری، اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری، تهران، پژوهشکده ابن‌سینا.
ابن‌منظور (1375ق)، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعه والنشر.
تبریزی، شیخ جواد (1422)، صراط النجاه فی اجوبة الاستفتاءات، قم، انتشارات دار الصدیقه الشهیده.
انصاری، مرتضی (1377)، فرائد الاصول، قم، انتشارات مجمع الفکر الاسلامی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1376)، دانشنامه حقوقی، تهران، انتشارات مؤسسه امیرکبیر.
جلالیان، محمدتقی (۱۳۸۶)، صحت قرارداد استفاده از رحم جایگزین، تهران، پژوهشکده ابن‌سینا، چاپ دوم.
حائری مازندرانی، محمد بن‌اسماعیل (1416)، منتهی المقال فی أحوال الرجال، قم، مؤسسه آل البیت(ع).
حر عاملی، محمد بن‌حسن (1412)، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع).
خویی، سید ابوالقاسم (1412)، منهاج الصالحین، قم، انتشارات مدینه العلم، چاپ 28.
راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1416ق)، المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم، الدارالشامیه.
سلیمانی، فرامرز (۱۳۶۱)، «هنگنامفره پزشکی پیرز»، تهران، ‌انتشارات علم، چاپ مهارت، چاپ اول.
سیستانی، سید علی (1387)، توضیح المسائل، جلد 2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1371)، «استفتائات و نظریات»، فصلنامه رهنمون، شماره 2 و 3.
صدوق، ابن‌بابویه (1414)، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین.
طباطبایی، سید محمدحسین (1394)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، تهران، انتشارات محمدی.
طبرسی، ابوعلی فضل بن‌حسن (1357)، مجمع البیان، ترجمه محمد رازی، تهران، انتشارات فراهانی.
فاضل لنکرانی، محمد (1384)، جامع المسائل، قم، انتشارات امیر علم، چاپ یازدهم.
قمی، ابی‌الحسن علی بن‌ابراهیم (1363)، تفسیر قمی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۸)، قانون مدنی، تهران، نشر المیزان، چاپ ۲۳.
معزی متین، سیمین (1373)، دانشنامه پزشکی، تهران، نشر مرکز، چاپ اول.
معلوف، لویس (1960)، المنجد فی اللغة والاعلام، بیروت، انتشارات دارالمشرق.
مکارم شیرازی، ناصر (1381)، استفتائات، جلد دوم، قم، انتشارات مدرسه امیرالمؤمنین(ع).
موسوی بجنوردی (1371)، «استفتائات»، فصلنامه رهنمون، شماره 2 و 3.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1390)، تحریر الوسیله، قم، دار الکتب العلمیه.
مؤمن، محمد (1415)، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
نوری، میرزاحسین (1365)، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت(ع).