بررسی فقهی رأی وحدت رویه در تقسیط مهریه و حق امتناع زوجه از تمکین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبنای حقوق اسلامی ، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

3 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی،واحد قم،دانشگاه ازاد اسلامی،قم،ایران

چکیده

طبق رأی مشهور فقها و ماده 1085 ق.م.، زوجه می‌تواند تا قبل از دریافت مهریه عندالمطالبه از تمکین خاص اول خودداری کند. گاه زوج به دلیل اعسار، قادر به پرداخت مهریه نیست که در صورت مراجعه به مراجع ذی‌صلاح و ادعای اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه می‌کند. اختلاف در اینکه در صورت اثبات اعسار و تقسیط مهریه حق امتناع زوجه همچنان باقی ‌است یا نه، منجر به صدور رأی وحدت رویه به شماره 708-22/5/1387 شد که بر اساس آن، تا پرداخت آخرین قسط، زوجه حق امتناع دارد و مستحق نفقه نیز هست. در بررسی فقهی رأی صادرشده نتایج زیر حاصل شده است: اولاً تعداد در خور توجهی از فقها، در فرض اعسار زوج، حق حبس را از اساس معتبر نمی‌دانند و فقط در صورت توانایی وی، قائل به این حق شده‌اند. به‌علاوه، گروهی از فقها، مهریه‌های کلان را مصداق بارز معاملات سفهی دانسته و در شرعی‌بودن آن، شبهه ایجاد کرده‌اند. به باور نگارندگان، در اوضاع و احوال فعلی، عمل به رأی وحدت رویه، خلاف مقتضای عقد نکاح و ماهیت ذاتی آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Study of the Ruling on Unity of Procedure in the Payment of Dower in Installments and the Wife's Right to Refuse Obedience

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Maleki babhavizi 1
  • Esmat al-sadat Tabatabaei Lotfi 2
  • Nasrin Karimi, 3
1 Department of Fiqh (jurisprudence) and basis of Islamic law, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
2 Assistant professor, Department of Fiqh (Jurisprudence) and principle of Islamic law, Qom Branch, Islamic Azad university, Qom, Iran
3 Department of Fiqh(jurisprudence) and basis of Islamic law.Qom Branch.Islamic Azad University.Qom. Iran
چکیده [English]

According to the famous ruling of the jurists and Article 1085, the wife can refuse the first special obedience until she receives the dower. Sometimes, due to financial incapacity, the husband is not able to pay the dower, which in case of referring to the competent authorities and claiming incapacity, the court orders the dower to be paid in installments. In this case, the dispute over whether the wife's right of refusal still remains or not, led to the issuance of ruling on unity of procedure in the payment of dower No. 1387/05/22-708, according to which, until the last installment is paid, the wife has the right to refuse and is entitled to alimony. In the jurisprudential study of the issued verdict, the following results have been obtained: First, a considerable number of jurists, in the case of incapacity, do not consider the right to imprisonment valid and have accepted it only if the husband is financially capable. In addition, a group of jurists have considered heavy dowers as an obvious example of spendthrift transactions and have cast doubt on their legitimacy. According to the authors, in the current situation, acting in accordance with the ruling on unity of procedure is contrary to the requirements of the marriage and its inherent nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financial Incapacity
  • Wife's Obedience
  • Dower

مراجع

ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد (1409). من لا یحضره الفقیه، ترجمه: علی‌اکبر غفاری، محمدجواد صدر بلاغی، تهران: صدوق، چاپ اول.
اراکی، محمدعلی (1419). کتاب النکاح، قم: نور نگار، چاپ اول.
امامی، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنی، تهران: اسلامیة، ج4.
بحر العلوم، محمد (1403). بلغة الفقیه، تهران: منشورات مکتبة الصادق، ج3.
بحرانی، یوسف (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
بهشتی، مرتضی (1387). ترجمان مهندسی مهریه در شعاع جامعه و خانواده، تهران: بهشتی، چاپ اول.
تبریزی، جواد (بی‌تا). استفتاءات جدید، قم: چاپ اول، ج2.
جعفری لنگرودی، جعفر (1381). ترمینولوژی حقوق، تهران: چاپ‌خانه گنج دانش، چاپ دوازدهم.
جمعی از مؤلفان (بی‌تا). مجلة فقه أهل البیت (ع) (بالعربیة)، قم: مؤسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت (ع)، الطبعة الاولی.
حلّی، ابن ادریس (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ج2.
حمیدیان، حسن (1390). مجموعه مقالات حقوق خانواده، تهران: دادگستر، چاپ اول.
خمینی، روح‌الله (1409). تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
خمینی، روح‌الله (1421). کتاب الطهارة: الحدیثة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
خوانساری، احمد (۱۴۰۵). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ج4.
دزفولی، مرتضی (1415). کتاب النکاح، قم: کنگره جهانی بزرگ‌داشت شیخ اعظم، چاپ اول.
شبیری زنجانی، سید موسی (1419). کتاب نکاح، قم: مؤسسه رأی‌پرداز.
شهیدی، مهدی (1380). تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: مجد، چاپ دوم.
صادقیان، آرش (1390). رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، تهران: طرح نوین اندیشه.
صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1385). مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان، چاپ دهم.
عاملی جبعی، زین الدین (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول، ج5.
عاملی جبعی، زین الدین (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، الطبعة الاولی، ج8.
عاملی نبطی، محمد بن علی (1411). نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عبداللهی، زیبا (1390). مجموعه کامل آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور (حقوقی‌جزایی)، تهران: نوای عدالت، چاپ اول.
عرفانی، توفیق (1388). اعسار در رویه قضایی، تهران: جاودانه، جنگل، چاپ اول.
عرفانی، توفیق (1387). مهریه در رویه قضایی، تهران: جاودانه، جنگل، چاپ اول.
کاتوزیان، ناصر (1391). قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دهم، ج1.
کلینی، محمد (1407). الکافی (الاسلامیة)، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
گیلانی، محمدتقی (1428). استفتاءات، قم: دفتر آیة‌الله بهجت، ج4.
محقق داماد، مصطفی (1395). بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ هیجدهم.
مطهری، مرتضی (بی‌تا). فقه و حقوق: مجموعه آثار، قم: چاپ اول.
مغنیه، محمد جواد (1421). الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت: دار التیار الجدید، الطبعة العاشرة، ج2.
مکارم شیرازی، ناصر (1424). کتاب النکاح، قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب (ع)، چاپ اول، ج1 و 6.
مکارم شیرازی، ناصر (1427). استفتاءات جدید، قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب (ع)، چاپ دوم، ج3.
مکارم شیرازی، ناصر (1428). احکام بانوان، قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب (ع).
میرداداشی، سید مهدی (1388). «حق حبس زوجه با تکیه بر فقه امامیه»، در: حقوق اسلامی، س6، ش۲۱، ص۷-۲۹.
میرداداشی، سید مهدی (1393). تبیین فقهی‌حقوقی شروط ضمن عقد ازدواج، تهران: جنگل، چاپ اول.
میرزایی، اقبال‌علی (1391). «امکان تجدید نظر در آرای وحدت رویه توسط دیوان عالی کشور»، در: پژوهش‌نامه حقوق کیفری، س2، ش1، ص۱۲۵-۱۴۴.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة السابعة، ج31.
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 17 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 18 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار