دانشگاه ادیان و مذاهب
مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده
2676-3036
2
4
2020
02
20
گستره حمایت کیفری از والدین آسیبپذیر در برابر خشونت خانگی با تکیه بر آموزههای اسلامی
7
33
FA
حسن
غروی
دانشآموخته درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و دکتری فلسفه اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم ، قم، ایران
hgharavi22@gmail.com
محدثه
مهرابیزاده
دانشجوی دکتری مطالعات زنان، گرایش حقوق زن در اسلام، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
m.mehrabizadeh@urd.ac.ir
محسن
فتاحی
استادیار دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
m.fattahi@urd.ac.ir
خانواده به مثابه سنگ زیرین ساختمان جامعه، جایگاه رفیعی در سنت دینی دارد و مهمترین نهاد اجتماعی و عامل اساسی پیشرفت و شکوفایی شهروندان جامعه است. قرآن و سنت، به عنوان مصادر اصلی فقه و حقوق اسلامی، بر رعایت حقوق والدین به عنوان رکن اصلی خانواده تأکید ویژه دارند. خشونت خانگی فرزندان علیه والدین بنیان خانواده را متزلزل میکند. پرسش این پژوهش آن است که: فرزندان از نظر حقوقی چه مسئولیت کیفریای در برابر خشونت خانگی علیه والدین دارند و نظام حقوقی ایران تا چه میزان توانسته است از ایشان در برابر افرادی که حریم خصوصی والدین را محترم نمیشمرند، دفاع کند؟ هدف از پژوهش حاضر واکاوی سیاستهای پاسخدهی کیفری در قبال جرایم ارتکابی علیه والدین، بهویژه سالمندان و ناتوانان و همچنین حمایتهای قضایی افتراقی از آنها است. به نظر میرسد با وجود مبانی مستحکم در جرمانگاری علیه خشونت خانگی در برابر والدین، قانونگذار از این ظرفیت حقوقی استفاده شایانی نکرده است. لذا ضرورت دارد جایگاه ویژهای در قوانین کیفری برای حمایت از والدین در نظر گرفته شود. واکاوی قوانین ایران نشاندهنده ضعف و ابهام قوانین مربوط به خشونت علیه والدین است. با این حال، اجتناب از تورم کیفری اقتضا میکند در انتساب مسئولیت کیفری نگاه واقعبینانهتری داشته باشیم. پژوهش حاضر، با روش کتابخانهایاسنادی در مقام گردآوری، و رویکرد توصیفیتحلیلی در مقام داوری، با واکاوی ابعاد گوناگون این موضوع، به تجزیه و تحلیل مبانی فقهیحقوقی گستره حمایت حقوقی از والدین در برابر خشونت خانگی میپردازد.
خشونت خانگی,خشونت علیه والدین,حمایت قضایی,جرمانگاری,مسئولیت کیفری
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127604.html
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127604_677cf084fa392f59cf9d454e2024742a.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده
2676-3036
2
4
2020
02
20
احتیاط در انساب به مثابه قاعدهای فقهی
35
63
FA
اکبر
محمودی
استاد دانشگاه بینالمللی المصطفی، قم، ایران
mahmoodiakbar24@gmail.com
انساب از مهمترین امور نزد بشر و شرع است. قاعده فقهی احتیاط در انساب به دلیل همین اهمیت است. این مقاله با روش تحقیق توصیفیتحلیلی و اسناد کتابخانهای این قاعده فقهی را میکاود. دلیل اصلی برای این قاعده، حکم مستقل عقل و بنای عُقلا است و ادله دیگر، از جمله اجماع، مقاصد شریعت، سیره متشرعه و اصل احتیاط، مؤید حکم عقل و بنای عُقلا است. بنابراین، حکم شرع در این باره از باب ارشاد به حکم عقل و امضای بنای عُقلا است و شرع حکم مولوی و جعل مستقلی در این زمینه ندارد. تصریح در متون دینی به امور مهمی، مانند انساب، به سبب تأکید بر اهمیت آن است. این قاعده فقهی در شبهههای حکمی و موضوعی و راجع به مسلمانان و کافران غیرحربی و درباره سیادت جریان دارد. اصالت اباحه درباره انساب جریان ندارد؛ زیرا این اصل در جایی جریان دارد که موضوع بر حسب طبیعتش محکوم به اباحه باشد و در حرمت آن به دلیل عروض عوارض خارجی شک شود. همچنین، در جایی جریان دارد که عقل استقلال به قبح آن نداشته باشد، در حالی که اصل در انساب بر حرمت است و عقل در انساب، به قبح اقدام در صورت نداشتن علم حکم میکند.
قاعده فقهی,نسبت,انساب,نَسَب,احتیاط,اصل
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127606.html
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127606_e0df6626eb466542986d5c95ba568f09.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده
2676-3036
2
4
2020
02
20
تحلیل ماده 1056 قانون مدنی از منظر فقه و حقوق خانواده
65
89
FA
ابوالفضل
علیشاهی قلعهجوقی
دانشیار گروه الاهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
a.alishahi@cfu.ac.ir
فاطمه
اکبریان چنارستان علیا
دانشآموخته کارشناسی ارشد، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
akbarianfatemeh@yahoo.com
حفظ و پاسداشت نسب، یکی از مقاصد شرع است که ملاک برای قانونگذاری احکامی در اسلام شده است. در درون انسان، نیروی جنسی وجود دارد و برای رفع این نیاز، ازدواج قرار داده شده است. از سوی دیگر، اسلام برای حفظ نهاد خانواده، لواط (همجنسگرایی) را که فطرت سالم و شرع از آن بیزار است و از نظر پزشکی به بیماریهای جسمی، روانی و روحی میانجامد، تحریم کرده و برای آن مجازات قرار داده است. از منظر فقه، لواط، پیامدهایی بر مسئله ازدواج دارد که بر این کار شنیع مترتب میشود. یکی از این آثار، حرمت ازدواج لواطکننده با مادر، خواهر و دختر فردی است که با وی این عمل را انجام داده است. در ماده 1056 قانون مدنی، قانونگذار به پیروی از فقه، به ذکر قانونِ کلی آن که حرمت تزویج با مصادیق یادشده است، بسنده کرده و مشخص نکرده است که آیا عناوینی مانند «پسر» که در قانون آمده است، موضوعیت دارد یا از باب نمونه ذکر شده است؟ آیا این حکم، فقط عناوین سهگانه نسبی (مادر، خواهر و دختر) را در بر میگیرد یا عناوین رضاعی را هم شامل میشود؟ آیا اکراه و اجبار که رافع مسئولیتاند، در این مسئله نیز رافع حرمت تزویجاند؟ مقصود از «عمل شنیع» مذکور در روایات و ماده قانونی چیست؟ این پژوهش، با مراجعه به منابع فقهی و بررسی ادله، در صدد رفع ابهامات یادشده در این ماده قانونی برآمده است. در پایان پژوهش، برای اصلاح ماده 1056 قانون مدنی پیشنهادهایی مطرح شده است.
ازدواج,حرمت نکاح,لواط,قانون مدنی,همجنسبازی
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127608.html
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127608_54de0e3fbc24fc17eaff4fae91e84cca.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده
2676-3036
2
4
2020
02
20
بررسی حقوق خانواده ناشی از پخش تصویر متهم از تلویزیون در مرحله تحقیقات مقدماتی جرم
91
111
FA
حمید رضا
محمدی
0000-0001-5684-6214
دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم انسانی واحد یادگار امام خمینی، شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
h.mohammadi58@yahoo.com
طاهره
سلیمی
استادیار گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم انسانی واحد یادگار امام خمینی شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
tsalimi@iausr.ac.ir
جبرائیل
امیدی
استادیار گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم انسانی واحد یادگار امام خمینی، شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
jomidi@iausr.ac.ir
پخش تصویر متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی، به جز مصادیق مصرح در ماده 96 آیین دادرسی کیفری، ممنوع است. به همین سبب رسانه ملی در زمان پخش گزارشهای خبری مرتبط با جرم، چهره متهم را تارشده منتشر میکند. این موضوع انگیزهای برای پاسخ به این پرسش شد که: آیا پخش این تصاویر باعث تضییع حقوق خانواده میشود یا خیر؟ برای رسیدن به پاسخ، در گام اول با روش آزمایشی میزان شناسایی هویت اشخاص را در تصاویر شطرنجی منتشرشده از تلویزیون بررسی کردیم. سپس، به وسیله فرمول کوکران، در جامعه آماری شهر تهران، با ضریب خطای ۰.۱ درصد حجم نمونه 103 نفر را تعیین کردیم. آنگاه با نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای، افراد را برای آزمایش انتخاب کردیم و با تصویربرداری و شطرنجیکردن تصویر افراد حجم نمونه، میزان شناسایی هویت این افراد در گروههای خانواده، فامیل، دوستان و همسایگانشان آزمایش شد. دادهها و اطلاعات بهدستآمده با استفاده از نرمافزار spss و با آزمون ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شد و شناسایی هویت اشخاص در تصاویر شطرنجی منتشرشده از تلویزیون، در گروههای هدف تأیید شد. در گام دوم نیز با قواعد و اصول لاضرر، وزر، حفظ آبرو و حریم خصوصی اشخاص و استفاده از مواد قانونی 14، 40، 97، 96 حق خانواده برای مطالبه ضرر و زیان مادی و معنوی، و همچنین پیگیری کیفری منتشرکنندگان این تصاویر به جرم افشای اسرار شغلی اثبات شد.
حقوق خانواده,انتشار رسانهای تصویر متهم,مسئولیت,تحقیقات مقدماتی جرم
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127610.html
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127610_7d02e6ac12fa407f6dea65183c8e55dd.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده
2676-3036
2
4
2020
02
20
حقوق مدنی جنین در نظام خانواده
113
139
FA
محمد
اسدی
دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
m.asadi@stu.qom.ac.ir
محمد
نوذری فردوسیه
استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
m.nozari@qom.ac.ir
عبدالله
امیدیفرد
دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
a.omidifard@qom.ac.ir
حقوق جنین یا فرزند در رحم به عنوان انسان بالقوّه ظرافتهای دقیقی دارد که به دلیل مستتربودن و استقرار در رحم و بیتوجهی اشخاص از نگاه خانوادهها پنهان مانده است. نتیجه غفلت از این حقوق و حمایتنکردن از حملی که در محیط خصوصی خانواده رشد میکند، پایمالشدن حقوق حمل و سقطهای عمدی جنینی است که امروزه در بسیاری از جوامع شاهدیم. در نگاه اول چهبسا گفته شود: مگر حَمل یا جنین در رحم مادر هم حقوقی دارد؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که حمایت از حقوق انسان از زمان انعقاد نطفه آغاز میشود (نه از زمان تولد) و حَمل در دین اسلام بسان انسان بالغ از حقوق مادی و معنوی مختلف، نظیر امنیت و سلامتی، حق حیات، حق نامگذاری و اهلیت تمتع از ارث، وصیت، وقف و هبه برخوردار است، اگرچه وقف و هبه به نحو استقلالی باشد. پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانهای با محوریت منابع فقه امامیه صورت گرفته و به روش توصیفیتحلیلی است.
اسلام,جنین,فرزند,حقوق مدنی,رحم
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127611.html
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127611_c3defb5bf63e8f8653b70ba5950db179.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده
2676-3036
2
4
2020
02
20
مهریههای سنگین سکه: رویکردی بر ضد فرهنگ اسلامی و نظم اجتماعی
141
166
FA
محمد
شکری
عضو هیئت علمی گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
mshokri.law56@gmail.com
مهریه هدیهای است که زوج به زوجه میدهد و فلسفهاش در حقوق و فرهنگ اسلامی تأثیر مثبت در ایجاد و افزایش مهر و عطوفت در روابط زوجین است. اما در دو دهه اخیر با شکلگیری مهریههای سنگین در قالب سکه طلا، مهریه از فلسفه ایجادی و رویکرد مثبت خانوادگی فاصله گرفته و رویکرد متضاد با آن ایجاد کرده است، به نحوی که با اشاعه آن به پدیدهای فرهنگی مبدل شده که نتیجهاش تغییر نگاه معنوی و عاطفی به نهاد خانواده و تبدیل آن به نگاهی مادی و منفعتطلبانه است. این مسئله تضعیف بنیان خانوادهها، و طلاق رسمی یا عاطفی را موجب شده است. از طرف دیگر، وضعیت اقتصادی حال حاضر کشور ناشی از تحریمهای اقتصادی و افزایش چندین برابری قیمت سکه در کوتاهمدت، علاوه بر وسوسهانگیزکردن اجرای مهریه، عاملی در افزایش تقاضا برای خرید سکه و کمک به افزایش بیشتر قیمت آن در بازار است که به دلیل نقش این کالا و دستکم شاخصبودنش در عرف، موجب افزایش عمومی قیمت سایر کالاها شده است. همچنین، توقیف سرمایه و بضاعت زوج برای وصول به مهریه نقش منفی بر کارهای تولیدی در جامعه خواهد گذاشت. این وضعیت بدون تردید مغایر با نظم عمومی جامعه است و تدارک منع یا تحدید قانونی را ضروری کرده است. این مقاله عهدهدار بررسی این مسائل است.
مهریه سکه,نظم خانوادگی,فرهنگ اسلامی,آثار اجتماعی
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127612.html
https://zan-khanevade.urd.ac.ir/article_127612_0d942f3d5c747d8d6878bdb708981f6d.pdf