جنسیت و ارزشمندی؛ نکوهش گفت‌وگو با زنان در روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مبانی نظری جنسیت مرکز تحقیقات و مطالعات زنان مرکز تحقیقات زن و خانواده

چکیده

در برخی از احادیث، گفت‌وگو با زنان از اسباب دلمردگی شناخته شده است. از آنجا که برداشت ظاهری از این احادیث می‌تواند جایگاه ارزشی فرودستانه‌ای را برای زنان ترسیم کند، بررسی آنها اهمیت ویژه می‌یابد. این نوشتار پس از بررسی سند و متن این دسته از روایات به این نتیجه می‌رسد که برخی از نقل‌های این روایات دارای سند معتبر است؛ علاوه بر اینکه تعدد نقل نیز احتمال صدور روایت را تقویت می‌کند. بررسی شواهد و قرائن متنی، از جمله بررسی کاربرد ترکیب واژگانی «الحدیث مع النساء» یا «محادثة النساء» در عصر نص، نشان می‌دهد که مراد از این تعبیر بی‌مبالاتی در روابط محرم و نامحرم و ارتباطات کلامی مردان با زنان بیگانه است و برای اشاره به این رفتار، الفاظ دیگری نیز به کار می‌رفته است. بنابراین، این روایات درصدد هشدار به مردان درباره آسیب‌پذیری‌شان در مراوده و ارتباطات کلامی با زنان بیگانه و تأثیرات منفی آن بر ابعاد معنوی و روحی آنان‌اند؛ از این رو کلمه «النساء» شامل زنان محرم نمی‌شود. همچنین در برخی از نقل‌های حدیث، تصحیف رخ داده که با توجه به قرائن سیاقی می‌توان تا حد بسیاری نقل صحیح را مشخص کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Gender and Merit: Criticizing Talking with Women in Traditions (Hadiths)

نویسنده [English]

  • zohreh rajabian
* Assistant Professor. Women and Family Research Center
چکیده [English]

In some hadiths, it is narrated that talking with women may cause dejection. Since the apparent perception of such traditions may imply the subjugated status of women, examining such hadiths is of vital importance. The present study, after examining the texts and documents of these kind of traditions, and considering the fact that numerous narrations may enhance the possibility of quoting the tradition, came to this conclusion that some quotations of this hadith contain sound documents. Inspecting the evidence and indications of the text, including studying the use of the word combination” al- hadith ma’a al- nesa”, ‘talking with women’, or “mohadetha al- nesa”, ‘conversation with women’, indicates that this expression refers to the imprudence of the relationship between Mahram, “close relative”, and Non- mahram, “non close relative”, and verbal communication of men with strange women. Other terms are also used to convey this meaning. Therefore, these kinds of traditions are to warn the vulnerability of men while talking and communicating with strange women, and is narrated to point to the negative influence on their moral and spiritual aspects; so “al-nesa” does not refer to mahram women. Moreover, the meanings of some hadiths are inadvertently altered; yet, their correct quotations can be obtained through contextual evidence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohadetha Al-Nesa
  • Conversation with Women
  • Gender
  • Dejection
  • Merit

منابع

ابن‌أبی‌الحدید، عبدالحمید بن‌هبة‌الله (1404ق)، ‏شرح نهج‌البلاغة، قم:‏ مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن‌اثیر جزری، مبارک بن‌محمد (1367ش)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم‏: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏.
ابن‌بابویه، محمد بن‌على (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، مصحح على‌اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.‏‏
ابن‌بابویه، محمد بن‌على (1362ش)، ‏الخصال،‏ قم: جامعه مدرسین‏.‏
ابن‌حیون، نعمان بن‌محمد مغربى (1385ق)، دعائم الإسلام‏، قم:‏ مؤسسة آل البیت (ع).‏
ابن‌شعبه حرانى، حسن بن‌على (1404ق/1363ش)، تحف العقول،‏ چاپ: دوم،‏ قم:‏ جامعه مدرسین‏.‏
ابن‌ماجه، محمد بن‌یزید (1418ق)، سنن،‏ بیروت:‏ دار الجیل.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب،‏ چاپ سوم‏، بیروت:‏ دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر.
ابن‌فارس، ابوالحسین احمد (‌1404ق‌)، ‌معجم مقاییس اللغة،‌ قم‌: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
خوانسارى، آقا جمال محمد بن‌حسین‏ (1366ش)، شرح بر غرر الحکم و درر الکلم،‏ تهران: دانشگاه تهران‏.‏
پاینده، ابوالقاسم (1382ش)، نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (ص))، تهران:‏ دنیاى دانش‏.
تمیمى آمدى، عبدالواحد بن‌محمد (1410ق)، غرر الحکم و درر الکلم،‏ قم:‏ دار الکتاب الإسلامی.
جوهرى، اسماعیل بن‌حماد‌ (‌1410ق)، الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة،‌ لبنان‌: دار العلم للملایین‌.
حر عاملى، محمد بن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم:‏ مؤسسة آل البیت (ع)‏‏.
علامه حلى، حسن بن‌یوسف (1381ش)، ‏ترتیب خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال،‏ مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى ‏.
حویزى، عبدعلى بن‌جمعه (1415ق)‏، تفسیر نور الثقلین‏، قم‏: اسماعیلیان‏.‏
خویى، ابوالقاسم (1413ق)، ‏معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بى‌جا‏.
سعدى، ابوجیب (‌1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، ‌دمشق: دار الفکر.
شریف رضی، محمد بن‌حسین (1414ق)‏، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم‏: هجرت‏.‏
شوشترى، محمدتقى (1410ق)، ‏قاموس الرجال‏، قم:‏ جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی‏.
طبرسى، على بن‌حسن (1385ق)، ‏مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف:‏ المکتبة الحیدریة.
طوسى، محمد بن‌حسن (1373ش)،‏ رجال الطوسی،‏ قم‏: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المقدسه‏‏.
طوسى، محمد بن‌حسن (1420ق)، ‏فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، قم:‏ مکتبة المحقق الطباطبایی‏.
علامه حلى، حسن بن‌یوسف (1402ق)، ‏رجال العلامة الحلی،‏ قم:‏ الشریف الرضی‏.‏
علم‌الهدى، على بن‌حسین (1998م)، ‏أمالی المرتضى،‏ قاهره‏: دار الفکر العربی‏.
فتال نیشابورى، محمد بن‌احمد (1375ش)، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم:‏ انتشارات رضى‏.‏
فراهیدى، خلیل بن‌احمد (1409ق)، کتاب العین،‏ قم:‏ نشر هجرت‏.‏
فیومى، احمد بن‌محمد مقرى (بی‌تا)، ‌المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی،‌ قم: منشورات دار الرضی‌.
قمى مشهدى، محمد بن‌محمدرضا (1368ش)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب،‏ تهران:‏ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات.
کراجکى، محمد بن‌على (1394ق)، ‏معدن الجواهر و ریاضة الخواطر، تهران:‏ المکتبة المرتضویة.
کشى، محمد بن‌عمر (1409ق)، رجال الکشی ـ إختیار معرفة الرجال‏، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.‏
کلینى، محمد بن‌یعقوب (1407ق)، الکافی، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی،تهران: ‏دار الکتب الإسلامیة.‏
لیثى واسطى، على بن‌محمد (1376ش)، عیون الحکم و المواعظ، چاپ اول‏، قم:‏ دار الحدیث‏‏.
مازندرانى، محمد صالح بن‌احمد (1382ق)، شرح الکافی ــ الأصول و الروضة، تهران‏: المکتبة الإسلامیة.‏
مامقانى، عبدالله‏ (1431ق)، تنقیح المقال فی علم الرجال، محقق محى‌الدین مامقانى و محمدرضا مامقانى، قم: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث.‏
مجلسى، محمدباقر بن‌محمدتقى (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی‏.
مجلسى، محمدباقر بن‌محمدتقى (1404ق)، ‏مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول،‏ تهران:‏ دار الکتب الإسلامیة.‏‏
مصطفوى، حسن (1368ش)، ‏التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران:‏ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏.‏
مکارم شیرازى، ناصر (1428ق)، الأخلاق فی القرآن،‏ قم:‏ مدرسة الإمام علی بن‌أبی‌طالب (ع). ‏
نجاشی، احمد بن‌على (1365ش)‏، رجال النجاشی‏، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین‏.‏