بررسی فقهی‌حقوقی حق حضانت اطفال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی جامعة المصطفی

چکیده

در این مقاله سعی شده است تعریف حضانت از لحاظ فقهی روشن، و زوایای مختلف آن بررسی شود. این مسئله که حضانت حق است یا تکلیف و اسقاط‌پذیر است یا خیر، از مباحثی است که در این مقاله درصدد پاسخ به آن بوده‌ایم. به زعم نگارنده، حضانت برای مادر حق و برای پدر حق توأم با تکلیف است. به همین دلیل از جانب مادر اسقاط‌پذیر و از جانب پدر اسقاط‌ناپذیر است؛ مدت حضانت برای هر یک از پدر و مادرِ طفل، یکی دیگر از مباحثی است که بیشترین حجم این مقاله را به خود اختصاص داده و به این نتیجه منتهی شده است که برخلاف دیدگاه مشهور فقها، حق حضانت تا هفت سال بدون تفکیک میان پسر و دختر به مادر اختصاص دارد و بعد از آن با پدر است، مگر اینکه مصالح طفل طور دیگری ایجاب کند. در ضمن، روشن شده است که این فتوای مشهور که حق حضانت مادر با ازدواج او از بین می‌رود از پشتوانه استدلالی محکم و استواری برخوردار نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential and legal Analysis of Custody of a Child

نویسنده [English]

  • Ali Sharifi
PhD student of jurisprudence and criminal law. International University of Almustafa,
چکیده [English]

The present article tries to define custody clearly and specify its different aspects.
The researcher is to clarify whether the custody is right or is responsibility or is it
waiver or nonwaiver. The author maintains that custody is a right for mother and
is right and responsibility for father; so it is waived from mother and is not waived
from father. Period of time of the custody of mother and father is another subject
that has been dealt with in detail. The conclusion is that despite the common idea
of jurists, the right of custody is for mother up to 7 years, be a boy or a girl and after
that it is with the father, unless the interests of the child requires different decision.
Also it has been revealed that the claim that after mothers’ marriage her custody is
lost is undocumented


کلیدواژه‌ها [English]

  • Custody
  • Right
  • Responsibility
  • Guardianship
آشتیانی، میرزا محمود (بی‌تا). کتاب النکاح: تقریرات درس حاج شیخ عبدالکریم حائری، مشهد: چاپ‌خانه خراسان، بی‌نا.
ابن ادریس حلی، محمد بن منصور (1411). السرائر، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، الطبعة الثانیة.
ابن البراج، عبد العزیز بن نحریر (1406). المهذب، باشراف الشیخ سبحانی، قم: جامعة المدرسین، الطبعة الاولی.
ابن حمزه الطوسی، محمد بن علی (1408). الوسیلة الی نیل الفضیلة، تحقیق: محمد الحسون، قم: مکتبة المرعشی، الطبعة الاولی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع- دار صادر، الطبعة الثالثة.
انصاری، مرتضی (1415). التقلید، قم: لجنة تحقیق تراث الشیخ الاعظم، الطبعة الاولی.
بندرچی، محمدرضا (1383). «حضانت در فقه و قانون: بحثی در مادّه 1169 قانون مدنی»، در: فقه اهل البیت (ع)، س10، ش37، ص131-146.
بهجت، محمدتقی (1428). توضیح المسائل، قم: دفتر آیت‌الله العظمی بهجت، چاپ اول.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چاپ اول.
حائری، سید کاظم (1428). فقه العقود، قم: مجمع الفکر الاسلامی، الطبعة الثالثة.
حر عاملی، محمد بن الحسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل اللبیت لاحیاء التراث، الطبعة الاولی.
حلی، جعفر بن الحسن (1418). المختصر النافع فی فقه الامامیة، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة، الطبعة السادسة.
الحلّی، حسن بن یوسف (1415). مختلف الشیعة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین، الطبعة الاولی.
حلی، نجم الدین (1409). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، تحقیق: سید صادق شیرازی، تهران: انتشارات استقلال، چاپ دوم.
خوانساری، سید احمد (1355). جامع المدارک، با تعلیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق، چاپ دوم.
خویی، ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم، چاپ بیست‌وهشتم.
خویی، ابوالقاسم (1412). معجم رجال الحدیث، بی‌جا: لجنة التحقیق، الطبعة الخامسة.
سبحانی، جعفر (1417). نظام النکاح فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع)، الطبعة الاولی.
سبزواری، محمد باقر بن محمد (1423). کفایة الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ اول.
سیستانی، سید علی (1421). منهاج الصالحین، قم: انتشارات سعید بن جبیر، چاپ دوم.
طباطبائی حکیم، محسن (1410). منهاج الصالحین، مع تعلیقات الشهید الصدر، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، الطبعة الاولی.
طباطبائی قمی، سید تقی (1426). مبانی منهاج الصالحین، تحقیق: عباس حاجیانی، قم: منشورات قلم الشروق، الطبعة الاولی.
طباطبائی، سید علی (1412). ریاض المسائل، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد بن الحسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیة، تحقیق: محمد باقر البهبودی، تهران: مکتبة المرتضویة، الطبعة الثالثة.
طوسی، محمد بن الحسن (1427)‌. رجال شیخ طوسی، تحقیق: جواد القیومی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ سوم.
طوسی، محمد بن الحسن (بی‌تا). النهایة فی المجرد الفقه والفتاوی، بیروت: دار الاندلس.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین الدین (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق: محمد کلانتر، قم: انتشارات داوری، چاپ اول.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین الدین (1416). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، الطبعة الاولی.
عاملی، سید محمد (1413). نهایة المرام، تحقیق: مجتبی عراقی، علی‌پناه اشتهاردی، و حسین یزدی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، الطبعة الاولی.
فراهیدی، خلیل ابن احمد (1409). کتاب العین، تحقیق: مهدی مخزومی، ابراهیم السامرائی، قم: مؤسسة دار الهجرة، الطبعة الثانیة.
فیاض، محمد اسحاق (بی‌تا). منهاج الصالحین، بی‌جا: بی‌نا.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (بی‌تا). القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
قمی، میرزا ابوالقاسم (1371). جامعة الشتات، به اهتمام: مرتضی رضوی، تهران: کیهان، چاپ اول.
گلپایگانی، سید محمدرضا (بی‌تا). مجمع المسائل (فارسی)، قم: دار القرآن، الطبعة الاولی.
مفید، محمد بن محمد (1410). المقنعة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
منتظری، حسین‌علی (بی‌تا). رساله استفتائات، قم: دفتر آیت‌الله منتظری، چاپ اول.
نایینی، میرزا محمد حسین (1418). منیة الطالب، تقریر: موسی نجفی خوانساری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
نجاشی، احمد بن علی (1416). رجال نجاشی، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الخامسة.
 
نجفی (جواهری)، محمدحسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق: محمود قوچانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة السابعة.
نوری، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، الطبعة الثانیة.