پیش‌درآمدی مقایسه‌ای بر حقوق مسئولیت مدنی در روابط زوجین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

به ‌طور کلی بحث مسئولیت مدنی در روابط زوجین از مباحث بکر در حقوق مسئولیت مدنی ایران است. در این مقاله با نگاهی مقدماتی و کلی به این مسئله، اهمیت این موضوع را نشان می‌دهیم و قابلیت مطرح‌کردن این موضوع را حتی در خصوصی‌ترین روابط زن و شوهر تبیین می‌کنیم. همچنین با معرفی پاره‌ای از مفاهیم مربوط به بحث، مبانی مسئله را بیان می‌کنیم. در این خصوص، برای اولین بار «دکترین مصونیت و در واقع، ممنوعیت اعضای خانواده از طرح دعوای مسئولیت مدنی (قهری) علیه یکدیگر» را که میراث حقوق کامن‌لا است، مطرح می‌کنیم. به‌ویژه این نظریه در دو نظام حقوقی آمریکا و انگلستان بسیار مطرح است که نشان دادیم آثار و حتی خود دکترین مذکور هنوز در انگلستان و آمریکا پابرجا است. به هنگام تبیین موضع حقوق داخلی مبنی بر پذیرفته‌نبودن این نظریه و مبانی آن در عین شناسایی نقش آموزه‌های اخلاقی در قلمرو حقوق مسئولیت مدنی و معرفی مصادیقی از این تأثیر در فقه امامیه، به ریشه مغفول‌مانده مسئله در حقوق غربی پرداخته‌ایم و آن را عبارت از فقدان شناسایی تاریخی مالکیت زن و زوجه دانسته‌ایم.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Preview of the Rights of Civil Liability in the Relations of Couples

نویسنده [English]

  • Sayyed Mahdi Dadmarzi
Assistant Professor, Faculty of Law, Qom University
چکیده [English]

In general it seems that the topic "civil liability in the relations of couples" is one of the new areas of Iranian law studies. In this article I have provided a preliminary look to this issue, while demonstrating the importance of subject, especially in sex relations between couples, and with referring to the sources of Shiite jurisprudence and foreign articles it have been introduced some subjects to improved researches on civil liability in family law. Then I took a look at some important terms and principles that are concerned with this topic. So i have introduced at the first time, an important common law Doctrine that called the" Doctrine of inter spousal tort immunity" with the reflect of this doctrine in English and American legal systems until present days. During the explaining of Iranian law system approach to this theory I have mentioned critically the root of doctrine in Western law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Liability
  • Torts Law
  • Family Law
  • Common Law
  • Doctrine Of Immunity
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث والاثر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن بابویه قمی (صدوق)، علی بن حسین (1403). معانی الاخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
اشتهاردی، علی‌پناه (1417). مدارک العروة، تهران: دار الاسوة.
انصاری‌پور، محمدعلی؛ صادقی‌مقدم، محمدحسن (1384). «اجرةالمثل کارهای زوجه و نقد آرای محاکم»، مدرس علوم انسانی، ش41، ص1-24.
بحرانی، یوسف بن احمد (1405). الحدائق الناضرِة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بستان (نجفی)، حسین (1388). اسلام و تفاوت‌های جنسیتی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و امور بانوان وزارت کشور، چاپ اول.
پزشکی، محمد (1387). صورت‌بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1370). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چاپ پنجم.
حق‌شناس، سید جعفر (1388). آسیب‌شناسی خانواده: مجموعه مقالات، تهران: مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، چاپ اول.
حلی، جعفر بن حسن (1408). شرائع الاسلام، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
حلی، حسن بن یوسف (1413). قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حمیری، عبدالله (1413). قرب الاسناد، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
خدادادپور، منیره (1388). مسئولیت مدنی در روابط زوجین: مطالعه تطبیقی در برخی کشورهای اروپایی و اسلامی، تهران: مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری.
خمینی، روح‌الله (1373). المکاسب المحرمة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
دادمرزی، سید مهدی (1393). ریاست خانواده در روابط زوجین، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول.
دهقان، مجید (1388). مأخذشناسی فمینیسم، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ اول.
رودگر، نرجس (1388). تاریخچه نظریات: گرایش‌ها و نقد فمینیسم، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ اول.
زیبایی‌نژاد، محمدرضا (1388). هویت و نقش جنسیتی: مجموعه مقالات، تهران: مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، چاپ اول.
سنهوری، عبدالرزاق (1384). دوره حقوق تعهدات (منابع تعهد: مسئولیت مدنی- ضمان قهری)، ترجمه: سید مهدی دادمرزی و محمدحسین دانش‌کیا، قم: دانشگاه قم، چاپ اول، ج2.
شفیعی سروستانی، ابراهیم (1385). نظام اسلامی و مسئله روسپی‌گری: مجموعه مقالات و گفت‌وگوها، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ اول.
 
صفایی، سید حسین (1383). تقریر درس مسئولیت مدنی تطبیقی در دوره دکتری، مقرر: عزیزالله فهیمی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
صفایی، سید حسین (1386). حقوق مدنی و تطبیقی، تهران: نشر میزان، چاپ دوم.
صفایی، سید حسین (1387). تقریر درس مسئولیت مدنی تطبیقی در دوره دکتری (دست‌نویس)، مقرر: سید مهدی دادمرزی.
طوسی، محمد بن حسن (1390). الاستبصار، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌ الدین (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتاب‌فروشی داوری.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌ الدین (1413). مسالک الافهام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
عاملی، سید جواد (1419). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فاضل هندی، محمد (1416). کشف اللثام والایهام عن قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فخاریان، مریم (1390). آثار مالی طلاق در حقوق ایران و انگلستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حسین سیمایی صراف، استاد مشاور: سید مهدی دادمرزی، قم: دانشکده حقوق دانشگاه قم.
حکیم، سید منذر؛ زاهدی‌فر، بتول (1389). «علل طلاق و راهبردهای کاهش آن از دیدگاه فرآن»، در: مطالعات راهبردی زنان، ش49، ص293-348.
فقه الرضا (ع) (1406). قم: مؤسسة آل البیت (ع).
قائدی، غلام‌حسین (1389). «زیر سقف خانواده»، در: www.hamshahrionline.ir
کاتوزیان، ناصر (1369). حقوق مدنی (ضمان قهری- مسئولیت مدنی)، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
کار، مهرانگیز (1378). ساختار حقوقی نظام خانواده در ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، چاپ اول.
کرکی، علی بن حسین (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، الطبعة الثانیة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
گاردنر، ویلیام (1386). جنگ علیه خانواده، ترجمه: معصومه محمدی، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ اول.
مجموعه قانون مدنی (1381). تهران: اداره کل قوانین ریاست جمهوری، چاپ چهارم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380). نظریه حقوقی اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة والبرهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نجفی، محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم.
نراقی، مولی احمد (1415). مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
وحدتی شبیری، سید حسن (1385). مبانی مسئولیت مدنی قراردادی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
 
"Tort-Actions between Spouses", in: Britannica Encyclopedia (2010). On: www.britannica.com.
"Inter Spousal (Tort) Immunity in Connecticut-Usa" (2008) Connecticut Judicial Branch Law Libraries: On: www.jud.ct.gov.
Scotish Law Commission-Report on Family Law (1992). On: www.scotland.gov.uk
Shmueli, Benjamin (2010). "Tort Litigation between Spouses", in: Harvard Negotiation Law Review, on: www.harwardlawreview.org
Sinal, Yuval; Shmueli, Benjamin (2009). "Changing the Current Policy towards Spousal Abuse", in: Hastings International and Comparative Law Review, 32: 101-180.
The Lectric Law Librarys Lexicon (2010). On: www.lectlaw.com
Tipton, Steven M.; Wittejr, John (2005). Family Transformed, USA: Georgetown University Press.
Westfall, David (1994). Family Law, USA: West Publishing co.