مهریه‌های سنگین سکه: رویکردی بر ضد فرهنگ اسلامی و نظم اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

مهریه هدیه‌ای است که زوج به زوجه می‌دهد و فلسفه‌اش در حقوق و فرهنگ اسلامی تأثیر مثبت در ایجاد و افزایش مهر و عطوفت در روابط زوجین است. اما در دو دهه اخیر با شکل‌گیری مهریه‌های سنگین در قالب سکه طلا، مهریه از فلسفه ایجادی و رویکرد مثبت خانوادگی فاصله گرفته و رویکرد متضاد با آن ایجاد کرده است، به نحوی که با اشاعه آن به پدیده‌ای فرهنگی مبدل شده که نتیجه‌اش تغییر نگاه معنوی و عاطفی به نهاد خانواده و تبدیل آن به نگاهی مادی و منفعت‌طلبانه است. این مسئله تضعیف بنیان خانواده‌ها، و طلاق رسمی یا عاطفی را موجب شده است. از طرف دیگر، وضعیت اقتصادی حال حاضر کشور ناشی از تحریم‌های اقتصادی و افزایش چندین برابری قیمت سکه در کوتاه‌مدت، علاوه بر وسوسه‌انگیزکردن اجرای مهریه، عاملی در افزایش تقاضا برای خرید سکه و کمک به افزایش بیشتر قیمت آن در بازار است که به دلیل نقش این کالا و دست‌کم شاخص‌بودنش در عرف، موجب افزایش عمومی قیمت سایر کالاها شده است. همچنین، توقیف سرمایه و بضاعت زوج برای وصول به مهریه نقش منفی بر کارهای تولیدی در جامعه خواهد گذاشت. این وضعیت بدون تردید مغایر با نظم عمومی جامعه است و تدارک منع یا تحدید قانونی را ضروری کرده است. این مقاله عهده‌دار بررسی این مسائل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Heavy Mehrs of Gold Coins: An Approach against Islamic Culture and Social Order

نویسنده [English]

  • Muḥammad Shukrī
Faculty member of Law Department, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Mehr is a gift that a husband gives to his wife and its philosophy in Islamic law and culture is to have a positive effect on creating and increasing love and compassion in couples' relationships. However, in the last two decades, with the advent of heavy mehrs in the form of gold coins, it has moved away from the philosophy of its creation and from its positive family approach; on the contrary, it has created an opposite approach, so that by spreading, it has become a cultural phenomenon that causes a change in spiritual and emotional views on the institution of the family turning it into a materialistic and utilitarian view.
This issue has weakened the foundation of families, and resulted in formal or emotional divorce. On the other hand, the current economic situation of the country due to economic sanctions and multiple price increase of gold coins in the short term, besides tempting the implementation of mehr, is a factor in growing the demand for gold coins and increasing their price in the market, which due to the role of this commodity and its prominence in society, has led to a general increase in the price of other commodities. Moreover, confiscation of the couple's property to receive the mehr will have a negative impact on manufacturing jobs in society. Undoubtedly, this situation is contrary to the public order and has necessitated a legal ban or restriction. This article seeks to review these issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mehr of Gold Coin
  • Family Order
  • Islamic Culture
  • Social Effects
قرآن کریم.
«گزارش میدانی همشهری آنلاین از بهانه‌های جدید و کهنه جدایی؛ صف مهریه در روزگار سکه 10 میلیونی، روایت‌هایی تلخ از ازدحام برای بده‌بستان مهریه در دفاتر اسناد رسمی در دوران قرمز کرونا» (4 شهریور 1399). در: https://www.hamshahrionline.ir/news/543418/
ابن بابویه، علی (1415). المقنع، قم: مؤسسه امام هادی j.
ابوالحمد، عبدالحمید (1358). مبانی علم سیاست، تهران: دانشگاه تهران.
اعرافی، علی‌رضا (14 مرداد 1396). «اخلاق از پایه‌های اجتهاد است»، در: http://vasael.ir/fa/news/5877/
امامی، حسن (1384). حقوق مدنی، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه، چاپ هجدهم.
بجنوردی، سید حسن (بی‌تا). القواعد الفقهیة، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ج7.
بستان (نجفی)، حسین (1390). جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
جعفری، محمدتقی (1369). حکمت اصول سیاسی اسلام، تهران، بنیاد نهج‌البلاغه.
جونز، پیتر (1387). مفاهیم بنیادین حقوق، ترجمه: سید رضا حسینی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
حاکم حسکانی، عبیدالله بن احمد (1411). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الایات النازلة فی اهل البیت صلوات الله و سلامه علیهم، تحقیق و تعلیق: الشیخ محمد باقر المحمودی، طهران: مجمع أحیا الثقافة الاسلامیة.
حر عاملی، محمد بن حسن (1387). وسائل الشیعة فی تحصیل مسائل الشرعیة، قم: تبیان.
حسن‌زاده، صالح (1392). «عوامل تحکیم خانواده در فرهنگ اسلامی»، در: معارف قرآنی، دوره 4، ش15، ص45-68.
حکیمی، محمدرضا؛ حکیمی، محمد؛ حکیمی، علی (1380). الحیاة، ترجمه: احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حلی، جعفر بن حسن (1410). المختصر النافع فی فقه الامامیة، تهران: مؤسسة البعثة، الطبعة الثالثة.
درویشی هویدا، یوسف (1381). «زمان و مکان در فقه؛ تحولات قانون‌گذاری در حقوق زنان»، در: پژوهش زنان، ش3، ص67-85.
رحیمی اصفهانی، غلام‌حسین (1368). اخلاق اسلامی، قم: مؤلف.
ریتزر، جورج (1392). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: علمی، چاپ هجدهم.
سفیری، خدیجه؛ ودادهیر، ابوعلی؛ طالبی اردکانی، سمیه (1388). «برساخت اجتماعی و فرهنگی مسئله اجرای مهریه در ایران: مطالعه کیفی انگیزه‌های زنان شیرازی از به اجرا گذاردن مهریه‌های خود»، در: علوم اجتماعی، دوره 16، ش44، ص89-121.
شاطری، روح‌الله (1392). مسئولیت اخلاقی حکومت دینی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
شایگان، سید علی (1375). حقوق مدنی، قزوین: طه، چاپ اول.
شهیدی، مهدی (1368). «قدرت بر تسلیم مورد معامله»، در: کانون وکلا، ش148 و 149، ص89-103.
شیروی، عبدالحسین (1394). حقوق تجارت بین‌الملل، تهران: سمت، چاپ هشتم.
صفایی، سید حسن؛ امامی، اسدالله (1389). مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان، چاپ بیست‌وپنجم.
ضیایی‌فر سعید؛ فیروزی، مرتضی (1396). «صفات اخلاقی تأثیرگذار بر اجتهاد»، در: پژوهش‌های اخلاقی، س7، ش4، ص1-13.
ضیایی‌فر، سعید (1389). «گونه‌های تأثیر اخلاق در فقه و اجتهاد»، در: فقه، دوره 17، ش64، ص166-201.
طبرسی، ابو علی فضل بن حسن (1415). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، حققه و علق علیه: لجنة من العلماء والمحققین الأخصائیین، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، گردآورنده: محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
طوسی، محمد بن حسن (1411). الغیبة، بیروت: المعارف الاسلامیة.
طوسی، نصیرالدین محمد (1373). اخلاق ناصری، تصحیح: مجتبی مینوی و علی‌رضا حیدری، تهران: خوارزمی.
عطاردی، عزیزالله (1378). ترجمه الأیمان والکفر بحار الانوار، تهران: عطارد.
غلام جمشیدی، محمدصادق (1388). اسراف در قرآن و حدیث، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
قلی‌زاده، آذر؛ غفاریان، سحر (1390). «آسیب‌شناسی مهریه و عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر آن»، در: جامعه‌شناسی زنان، س2، ش1، ص121-140.
قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سید حسن؛ عبدی‌پور، ابراهیم (1379). حقوق قراردادها در فقه امامیه، تهران: سمت.
کاتوزیان، ناصر (1383). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، جاپ ششم.
کاتوزیان، ناصر (1385). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ هفتم.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الاطهار b، بیروت: الوفاء.
مشایخ، شهناز؛ و همکاران (1391). «نوسانات قیمت طلا در بازار ایران و جهان»، در: پژوهش حسابداری، س2، ش7، ص101-124.
مطهری، مرتضی (1368). اسلام و مقتضیات زمان، تهران: صدرا
مطهری، مرتضی (1373). اسلام و مقتضیات زمان، تهران: صدرا
مطهری، مرتضی (1377). ختم نبوت، تهران: صدرا.
معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری (1395). گزارش وضعیت زنان و خانواده در آیینه آمار طی سال‌های 1390-1395، در:
http://women.gov.ir/uploads/images/gallery/ejtemaee/mostanad/ayene.pdf
معاونت آمار و انفورماتیک سازمان ثبت احوال کشور (1389). مجموعه آمارهای جمعیتی کشوری (ولادت، فوت، ازدواج، طلاق) (خرداد 1389). ش4، در: https://www.sabteahval.ir/Upload/Modules/Contents/asset99/eteljamiyat88.pdf
مکارم شیرازی، ناصر (1387). انوار الفقاهة فی شرح تحریر الوسیلة: کتاب النکاح، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر تراث الامام الخمینی (س)، الطبعة الاولی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1389). صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ پنجم.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1415). انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج2.
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1394). معراج السعادة، قم: پیام مقدس، چاپ چهارم.
نراقی، ملااحمد (1417). عوائد الأیام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول.
Beck, Uilrich; Beck-Gernsheim, Elisabeth (2002). Individualization: Institutionalized Individualism and its Social and Political Consequences, London: Sage.