بررسی تطبیقی شرط تمکین‌نکردن زوجه در عقد نکاح از دیدگاه مذاهب اسلامی و تأثیر آن بر انحلال خانواده‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

2 دانشیار گروه فقه و حقوق شافعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران .

3 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد، نجف‌آباد، ایران.

چکیده

عقد نکاح، مانند سایر عقود، آثار متفاوتی به دنبال دارد که بی‌شک بنیادی‌ترین آنها حق تمتع جنسی است. چون مقتضای عقد نکاح، تشکیل خانواده است و ایجاد رابطه زوجیت یکی از اصلی‌ترین آثار مربوط به مقتضی است. شرط تمکین‌نکردن، اثر ظاهری و مطلوب عقد نکاح را نفی می‌کند و با مفهوم عرفی‌اش مغایرت دارد. این پژوهش‌ دیدگاه مذاهب پنج‌گانه در مرور شرط تمکین‌نکردن در عقد نکاح را بررسی می‌کند و تمکین را مقتضای ذات عقد نکاح می‌داند نه مقتضای اطلاق عقد نکاح. همچنین، مقتضای ذات عقد نکاح و صحیح‌بودن یا نبودن شرط تمکین‌نکردن را از دیدگاه مذاهب اسلامی می‌کاود و عقاید روان‌شناسان را درباره تأثیرات مخرب نداشتن رابطه زناشویی از ناحیه زن بررسی می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Condition of Sexual Disobedience of the Wife in Marriage Contract from the Perspective of Islamic Denominations and Its Effect on the Dissolution of Families

نویسندگان [English]

  • arezo rashidi 1
  • Farzad Parsa 2
  • Muhammad Alī Hiydarī 3
1 PhD Graduate in Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Associate Professor, Department of Shāfiʻī Jurisprudence and Law, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran,
چکیده [English]

Marriage, like other contracts, has different effects, the most fundamental of which is undoubtedly the right to sexual pleasure. Because the requirement of marriage contract is the formation of a family and the establishment of a marital relationship is one of its main consequences. The condition of sexual disobedience negates the apparent and desirable effect of marriage contract and contradicts its customary meaning. This study examines the views of the five denominations in reviewing the condition of sexual disobedience in the marriage contract and considers sexual obedience as a requirement of the nature of the contract and not a requirement of its absoluteness (Iṭlāq). Furthermore, it examines the requirement of the nature of marriage contract and the validity or non-validity of the condition of sexual disobedience from the perspective of Islamic denominations and scrutinizes the opinions of psychologists on the destructive effects of not having a marital relationship on the part of women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Condition
  • Marriage
  • Sexual Obedience
  • Requirement of Contract
  • Family
قرآن کریم.
ابن ادریس، ابو جعفر محمد بن منصور بن احمد (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسة نشر الاسلامی، الطبعة الثانیة، ج2.
ابن تیمیه، عبد السلام بن عبد الله بن الخضر بن عمر ابو البرکات (1404). المحرر فی الفقه علی مذهب الامام بن حنبل، ریاض: مکتبة المعارف.
ابن رشد قرطبی، ابو الولید محمد بن احمد (1423). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، القاهره: دار الحدیث.
ابن عابدین، محمد امین (1412). رد المختار علی الدر المختار، مصر: مطبعة مصطفی البانی الحلبی، الطبعة الثانیة.
ابن فارس، احمد (1399). معجم مقاییس اللغة، بیروت: دار الفکر.
ابن قدامه، عبد الله بن احمد (1399). المغنی، بیروت: دار الکتب العربی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405). لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن مودود الموصلی، عبد الله بن محمود (بی‌تا). الاخیار لتعلیل المختار، بی‌جا: بی‌نا.
ازهری، محمد ابن احمد (بی‌تا). تهذیب اللغة، اعداد: مکتبة الشاملة.
افروز، غلام‌علی (1386). روان‌شناسی خانواده: همسران برتر، تهران: انجمن اولیا و مربیان، چاپ نهم.
انصاری، مرتضی (1410). المکاسب، بیروت: مؤسسة النعمان.
ایمانی، محسن (1390). ارتباط با خانواده همسر، اصفهان: حدیث راه عشق، چاپ سوم.
بابرتی، محمد بن محمد (بی‌تا). العنایة شرح الهدایة، بیروت: دار الفکر.
بخاری، محمد بن ‌اسماعیل (1422). الجامع المسند الصحیح المختصر مِن امور رسول اللّه k و سننه و ایامِه، بیروت: دار ابن کثیر، الطبعة الثالثة.
البهوتی، منصور ابن یونس (1418). کشاف القناع، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج4.
تسخیری، محمد علی (2006). مجلة مجمع الفقه الاسلامی، جدة: منظمة مؤتمر الاسلامی. 
تقی الدین الحصنی، ابو بکر محمد بن عبد المؤمن بن حزیر بن معلی (1994). کفایة الاخیار فی غایة الاختصار، دمشق:دار الخیر.
تقی‌یار، زهرا؛ پهلوان‌زاده، فرشاد؛ سماوی، سید عبدالوهاب (1395). «تأثیر طرح‌واره درمانی بر سرخوردگی زناشویی زنان متأهل»،در: زن و مطالعات خانواده، ش9 (34)، ص49-63.
جبعی العاملی، زین‌ الدین بن علی (1378). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: دلیل ما، ج2.
جرجانی، ابو بکر عبد القاهر بن عبد الرحمن (1419). التعریفات، بیروت: دار الفکر.
جرجانی، ابو بکر، عبد القاهر عبد الرحمن (بی‌تا). التعریفات، بیروت: دار الفکر.
جزیری، عبد الرحمن (بی‌تا). الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت: دار الاسلامیة التراث العربی.
جوهری، اسماعیل بن حماد (بی‌تا). الصحاح، مصر: دار الکتب العربیة.
حجت‌پناه، مینا؛ رنجبر کهن، زهره (1392). «رابطه رضایت جنسی، رضایت زناشویی و رضایت زندگی زوجین»، در: چشم‌انداز امین در روان‌شناسی کاربردی، دوره 1، ش1، ص53-63.
حر عاملی، محمد بن حسن (1412). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت.
حسینی شاهرودی، سید محمد (21/3/1379). استفتاء، http://www.shahroudi.com/Portal.aspx?.
حلی (فخر المحققین)، ابو طالب محمد بن حسین (1999). شرائع الاسلام، نجف: مطبعة الآداب.
حلی، جعفر بن الحسن (1409). شرائع السلام، نجف: مطبعة الآداب.
حلی، جمال الدین حسن بن یوسف (بی‌تا). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
خرشی، محمد بن عبد الله (بی‌تا). شرح الخرشی علی المختصر سید خلیل، قاهره: دار الکتب الاسلامی.
دردیری، ابو البرکات احمد بن حمزه (بی‌تا). الشرح الصغیر علی مختصر خلیل، بیروت: دار المعرفة.
دسوقی، محمد بن احمد (بی‌تا). حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، بی‌جا: دار الفکر.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، تهران: سیروس.
رازی، محمد بن ابی بکر (1415). مختار الصحاح، تحقیق: احمد شمس الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1418). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار المعرفة.
زحیلی، وهبة (1989). الفقه الأسلامی و ادلته، دمشق: دار الفکر، الطبعة الثالثة.
زیدان، عبد الکریم (1417). المفصل، بیروت: مؤسسة الرسالة.
زبیدی، مرتضی (بی‌تا). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الهدایة.
ساروخانی، محمد (1385). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سروش، چاپ هفتم.
سبحانی، جعفر (12/6/1386). استفتاء، http://tohid.ir/fa/index/book?bookID.
سدیس، محمد بن عبد العزیز (1425). مقدمات نکاح، مدینة: الجامعة الاسلامیة.
سرخسی، محمد بن ابی سهل (1406). المبسوط، بیروت: دار المعرفة.
سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن بن ابی بکر (1424). معجم مقالید العلوم، قاهره: مکتبة الآداب.
شاطبی، ابو اسحاق (بی‌تا). الموافقات، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
شربینی، شمس الدین محمد احمد بن احمد (1995). مغنی المحتاج، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شرتونی، سعید (1398). اقرب الموارد، بیروت: دار الفکر.
شیخ‌الاسلامی، سید اسعد (1370). احوال شخصیه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
شیرازی، ابوالحسن (بی‌تا). المهذب، بیروت: دار الفکر.
صاحب بن عباد (بی‌تا). المحیط، بیروت: دار العلم.
صفایی، سید حسن؛ امامی، اسدالله (1391). مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1387). المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویة.
عابدی‌نیا، نسرین؛ بولهری، جعفر؛ نقی‌زاده، محمدمهدی (1394). «مقایسه عوامل زمینه‌ساز طلاق بر حسب جنسیت»، در: مطالعات روان‌شناختی، ش11، ص141-177.
عبد الناصر، جمال (بی‌تا). موسوعة الفقه السلامی، مصر: مجلس الاعلی للشئون الاسلامیة.
عمران الشافعی، یحیی بن ابی الخیر (1421). البیان فی مذهب الامام شافعی، بیروت: دار المنهاج.
الفراهیدی، خلیل بن احمد (1409). العین، قم: مؤسسة دار الهجرة، مطبعة صدر، الطبعة الثانیة.
قنبرپور، بهنام (1392). بررسی شرط عدم تمکین و عدم باروری در فقه و حقوق، پایان‌نامه، استاد راهنما: ابوالقاسم نقیبی، تهران: دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات. 
کاتوزیان، ناصر (1393). حقوق خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، چاپ سوم، ج1 و 2.
الکاسانی، علاء الدین (1989). بدائع الصنائع، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثانیة.
گرجی، ابوالقاسم؛ صفایی، سید حسین؛ عراقی، عزت‌الله؛ امامی، اسدالله (1392). بررسی تطبیقی حقوق خانواده، تهران: دانشگاه تهران.
مالک بن انس (بی‌تا الف). مدونة الکبری، بیروت: دار صادر.
مالک بن انس (بی‌تا ب). الموطأ، بی‌جا: المکتبة العلمیة.
محقق داماد، سید مصطفی (1395). حقوق خانواده، تهران: نشر علوم اسلامی، چاپ پنجم.
مرغینانی، ابو الحسن علی ابن ابی بکر (بی‌تا). الهدایة، بیروت: مکتبة الاسلامی.
معاونت پژوهش (گروه روان‌شناسی) (1386). تقویت نظام خانواده و آسیب‌شناسی آن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم.
مقدسی، عبد الرحمن (بی‌تا). الشرح الکبیر علی متن المقنع، بیروت: دار الکتاب العربی.
موسوی خمینی، روح‌الله (1390). تحریر الوسیله، تهران: مکتبة الاعتماد.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1410). فقه خویی، قم: دار الهادی، چاپ سوم.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). مصباح الفقاهة، قم: مکتبة الداوری، الطبعة الاولی.
نایینی، محمدحسین (1373). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران: المکتبة المحمدیة.
نجفی، محمد حسن (1412). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، احمد (1417). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نوری طبرسی، حسین (1408). مستدرک الوسائل، قم: آل البیت j.
نووی، یحیی بن شرف (1405). روضة الطالبین و عمدة المفتین، بیروت: المکتب الاسلامی.
Ali, F.; Amorim, I. S.; Chamorro-Premuzic, T. (2009). "Empathy Deficits and Trait Emotional Intelligence in Psychopathy and Machiavellianism", in: Personality and Individual Differences, 47: 758–762.
Fisher, T. D.; Mcnulty, J. K. (2008). "Neuroticism and Marital Satisfaction: the Mediating Role Played by the Sexual Relationship", in: J FAM Psychol, 22 (1): 112-22.
Mirgain, S. A.; Cordova, J. V. (2007). "Emotion Skills and Marital Health: The Association between Observed and Self-reported Emotion Skills, Intimacy, and Marital Satisfaction", in: Journal of Social and Clinical Psychology, 26: 983-1009.
Rosen-Grandon, J. R.; Myers, J. E.; Hattie, J. A. (2004). "The Relationship between Marital Characteristics, Marital Interaction Processes and Marital Satisfaction", in: Journal of Counseling and Development, 82 (1): 58-68.
Whisman, M. A.; Uebelacker, L. A.; Weinstock, L. M. (2004). "Psychopathology and Marital Satisfaction: The Importance of Evaluating Both Partners", in: Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72 (5): 830-838.
Winch, R. F. (2002). Selected Studies in Marriage and the Family, 6th Edition, New York: Henry Holt.